Protoporfiryna cynkowa (ZPP – zinc protoporphyrin) to ciekawy wskaźnik, ponieważ może mieć zastosowanie w przypadku diagnozowania niedokrwistości z niedoboru żelaza lub zatrucia ołowiem. Fizjologicznie protoporfiryna cynkowa zawarta jest w krwinkach czerwonych, jednak w prawidłowych warunkach jej zawartość jest niewielka, ponieważ jest metabolitem w szlaku syntezy hemu, który powstaje w ilościach śladowych.
Podwyższenie stężenia protoporfiryny obserwuje się w przypadku zaburzeń syntezy hemu, gdy mamy do czynienia z deficytem żelaza lub przeładowaniem organizmu ołowiem.
Hem to składnik hemoglobiny, czyli białka będącego składnikiem krwinek czerwonych, przenoszącego tlen organizmie. Prawidłowa synteza hemu uwarunkowana jest odpowiednią dostępnością żelaza. Jeśli poziom tego pierwiastka w organizmie jest prawidłowy, synteza zachodzi bez przeszkód. Niedobór żelaza natomiast powoduje, iż w trakcie tworzenia się hemu zamiast brakującego pierwiastka wbudowywany jest cynk, co skutkuje wzrostem stężenia protoporfiryny cynkowej. Prawidłowa zawartość protoporfiryny cynkowej (ZPP) we krwi w laboratoriach ALAB wynosi <40 μmol/mol Hb. Ponieważ wskaźnik dotyczy krwinek czerwonych, których cykl życia wynosi 120 dni, wskaźnik protoporfiryny cynkowej (ZPP) odzwierciedla metabolizm żelaza w ciągu ostatnich trzech miesięcy, co może być istotną informacją dla lekarza.
Drugi przypadek, gdy wzrasta stężenie protoporfiryny cynkowej, ponieważ zamiast żelaza do cząsteczki hemu wbudowywany jest cynk, ma miejsce w przypadku zatrucia ołowiem. Tym razem prawidłowa synteza hemu zablokowana jest przez toksyczne działanie ołowiu, który blokuje żelazo, ale nie jest w stanie zablokować cynku. Efektem jest wzrost protoporfiryny cynkowej (ZPP).
Przydatność kliniczna oznaczania protoporfiryny cynkowej obejmuje następujące sytuacje kliniczne:
- jest wskaźnikiem klinicznie istotnego niedoboru żelaza, mającym zastosowanie u niemowląt i dzieci. Należy podkreślić, iż protoporfiryna cynkowa (ZPP) nie odzwierciedla całej puli żelaza dostępnej w organizmie, a jedynie tę część, która jest dostępna dla procesu erytropoezy, czyli wytwarzania krwinek czerwonych;
- ocena narażenia zawodowego na ołów – badanie przesiewowe. U pracowników narażonych na przewlekłą ekspozycję na ten pierwiastek, dopuszczalne stężenie cynkoporfiryny we krwi jest wyższe, niż w populacji nie narażonej na ołów. DSB u takich pracowników powinny wynosić < <70 μmol/mol Hb (versus < 40 w populacji gdzie takiego narażenia nie ma);
- wykrycie wczesnego stadium narażenia na ołów – wzrost stężenia protoporfiryny cynkowej w erytrocytach jest pierwszym symptomem zaburzeń układu krwiotwórczego;
- obrazowanie średniej ekspozycji na ołów w ciągu ostatnich 120 dni.
Interpretacja wyników
W stanie zdrowia zawartość protoporfiryny cynkowej (ZPP) w krwinkach czerwonych jest minimalna. Wynik podwyższony może świadczyć o:
- zatruciu ołowiem,
- niedoborze żelaza,
- niedokrwistości w przebiegu choroby przewlekłej,
- niedokrwistości sierpowatokrwinkowej,
- niedokrwistości syderoblastycznej,
- ekspozycji na wanad.
Piśmiennictwo
- Trzcinka-Ochocka M., Jakubowski M., Raźniewska G., Ocena narażenia zawodowego na ołów w Polsce; Medycyna Pracy, 2005;56(5):395 — 404.
- https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.71.3.2.21.7
- https://sklep.alablaboratoria.pl/pakiet/105/pakiet_zatrucia_olowiem
