Choroby tarczycy i badanie rT3 – co warto wiedzieć?

Spis treści

1. Odwrotna trójjodotyronina (rT3) – co to jest?
2. Jak działa odwrotna trójjodotyronina (rT3)?
3. Kiedy wykonać badanie poziomu odwrotnej trójjodotyroniny (rT3)?
4. Próbka do badania stężenia odwrotnej trójjodotyroniny (rT3)
5. Odwrotna trójjodotyronina (rT3) – interpretacja wyników badania

Tarczyca, mały gruczoł położony w przedniej części szyi, odgrywa istotną rolę w regulacji wielu procesów w organizmie. Produkuje i uwalnia do krwi hormony, takie jak trójjodotyronina (T3) i tyroksyna (T4), które pełnią kluczowe funkcje w regulacji metabolizmu, termogenezie (wytwarzaniu ciepła i utrzymywaniu prawidłowej temperatury) czy wzroście. Hormony tarczycy odpowiadają również za prawidłowy rozwój płodu. Mimo że T3 i T4 uznawane są za najważniejsze hormony tarczycy, coraz większe zainteresowanie budzi inny hormon – rT3, czyli odwrotna trójjodotyronina (ang. reversed T3).

Odwrotna trójjodotyronina (rT3) – co to jest?

Odwrotna trójjodotyronina jest formą hormonu tarczycy, która, w przeciwieństwie do T3 i T4, nie wykazuje aktywności biologicznej, z tego względu nazywa się ją antyhormonem tarczycy. Oznacza to, że nie wpływa bezpośrednio na organizm w taki sam sposób jak pozostałe hormony tarczycy. RT3 powstaje w organizmie równocześnie z aktywną postacią T3. Gdy obie formy trójjodotyroniny są w fizjologicznej równowadze, procesy zależne od hormonów tarczycy zachodzą w prawidłowy sposób.

Jak działa odwrotna trójjodotyronina (rT3)?

Odwrotna trójjodotyronina powstaje w niewielkich ilościach w procesie przemiany tyroksyny (T4) w trójjodotyroninę (T3), a więc jej stężenie we krwi odzwierciedla pośrednio przemianę T4 do T3. Gdy konwersja ta jest zakłócona, dochodzi do nadmiernego powstawania rT3, co może mieć istotne znaczenie, jeśli pacjent ma niski poziom trójjodotyroniny (T3) lub nie odnotowuje się poprawy podczas hormonalnej terapii tyroksyną (T4).

Hormon odwrotnej trójjodotyroniny (rT3) dzięki podobnej strukturze cząsteczkowej może blokować receptory dla T3. Wzrost stężenia odwrotnej trójjodotyroniny (rT3) prowadzi do zmniejszenia uwalniania hormonów tarczycy do krwi. Zjawisko to jest nazywane syndromem niskiej trójjodotyroniny (T3).

Kiedy wykonać badanie poziomu odwrotnej trójjodotyroniny (rT3)?

Badanie poziomu odwrotnej trójjodotyroniny (rT3) znajduje zastosowanie w różnicowaniu niedoczynności tarczycy oraz zespołu niskiej T3 i T4 (zespół eutyreozy chorobowej, ang. sick euthyroid syndrome).

Zespół niskiej trójjodotyroniny może rozwijać się w przypadku poważnych schorzeń pozatarczycowych, długotrwałego głodzenia oraz podczas stosowania niektórych leków, takich jak beta-blokery, kortykosteroidy i niektóre leki przeciwarytmiczne. W przypadku zespołu niskiej T3 i T4 obserwuje się obniżone poziomy tych dwóch hormonów w organizmie przy jednoczesnym podwyższonym stężeniu odwrotnej trójjodotyroniny (rT3). Takie zmiany biochemiczne mogą występować wskutek zahamowania przez organizm aktywności hormonów tarczycy w celu redukcji tempa metabolizmu i oszczędzania zasobów energetycznych.

Poziom odwrotnej trójjodotyroniny (rT3) może rosnąć także w wyniku przewlekłego stresu, urazów czy infekcji. W takich sytuacjach organizm może skierować większą ilość T4 do przemiany w rT3 zamiast w aktywny T3, co prowadzi do spadku dostępności T3 dla tkanek. To z kolei może powodować wystąpienie innych objawów, takich jak zmęczenie, przyrost masy ciała, obniżona temperatura ciała, zaburzenia nastroju czy problemy skórne.

Próbka do badania stężenia odwrotnej trójjodotyroniny (rT3)

Aby zbadać poziom odwrotnej trójjodotyroniny (rT3), konieczne jest pobranie próbki krwi żylnej, ale nie trzeba być na czczo przed badaniem. Warto równolegle przeprowadzić analizę poziomu innych hormonów tarczycy z tej samej próbki krwi, aby możliwa była prawidłowa interpretacja wyniku badania.

Zaleca się wykonanie takich badań tarczycy jak:

• poziom hormonu tyreotropowego (TSH),
• poziom wolnej trójjodotyroniny (fT3) i całkowitej trójjodotyroniny (tT3),
• poziom wolnej tyroksyny (fT4) i całkowitej T4 (tT4).

Odwrotna trójjodotyronina (rT3) – interpretacja wyników badania

Wysoki poziom odwrotnej trójjodotyroniny (rT3) w połączeniu z niskim poziomem całkowitej i wolnej trójjodotyroniny (T3) może wskazywać na zespół niskiej trójjodotyroniny. Występowanie tego zespołu w przypadku przewlekłych chorób jest niekorzystnym czynnikiem rokowniczym. Stosunek stężeń całkowitej T3 (tT3) do rT3 może być przydatnym wskaźnikiem prognostycznym przy ciężkich schorzeniach pozatarczycowych. Im mniejsza jest wartość stosunku tT3 do rT3, tym bardziej zaawansowany proces chorobowy. Warto jednak zauważyć, że w przypadku zespołu niskiej trójjodotyroniny zaburzenia hormonalne normalizują się wraz z poprawą stanu pacjenta i leczeniem choroby podstawowej.

Przy niedoczynności tarczycy poziom odwrotnej trójjodotyroniny jest zwykle obniżony.

Piśmiennictwo:

1. A. Dembińska-Kieć, J. Naskalski. Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Elsevier Urban & Partner 2010
2. https://www.alablaboratoria.pl/19347-rt3–nowe-badanie-dotyczace-tarczycy
3. https://sklep.alablaboratoria.pl/badanie/26393/odwrotna_trojjodotyronina_o53_
4. M. Kozłowska, Odwrócona trójjodotyronina. https://www.euroimmun.pl/wskazania/detekcja-antygenow/zaburzenia-czynnosci-tarczycy/odwrotna-trojjodotyronina/
5. A. Lewiński, M. Stasiak, A. Bossowski. Zespół zaburzeń pozatarczycowych przebiegających z eutyreozą. https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.1.2.42