Czym są migdałki, gdzie się znajdują i jaką pełnią funkcję?

Migdałki to małe, ale niezwykle ważne struktury, których rola w układzie odpornościowym wciąż bywa niedoceniana. Ich obecność ma kluczowe znaczenie zwłaszcza w dzieciństwie. Czym są migdałki podniebienne? Dlaczego się je wycina? Odpowiadamy!

Spis treści:

1. Migdałki w gardle: czym są?
2. Gdzie są migdałki i czy każdy je ma?
3. Jak wyglądają migdałki?
4. Do czego służą migdałki? Funkcje tkanki w organizmie
5. Migdałki u człowieka: kiedy się je wycina?
6. Diagnostyka chorób migdałków podniebnych: jak przebiega?
7. Migdałki w gardle: podsumowanie informacji

Migdałki w gardle: czym są?

Migdałki w gardle, choć często kojarzone głównie z infekcjami, odgrywają ważną rolę w pierwszej linii obrony organizmu. Są one częścią tzw. pierścienia chłonnego Waldeyera – strategicznie rozmieszczonego skupiska tkanki limfatycznej, zlokalizowanego na styku układu oddechowego i pokarmowego. W jego skład wchodzą m.in. migdałki:

• podniebienne;
• językowy;
• gardłowy;
• trąbkowe;
• oraz pasma boczne i grudki chłonne tylnej ściany gardła.

Tworzą one biologiczną barierę, która rozpoznaje i neutralizuje drobnoustroje trafiające do organizmu przez jamę ustną lub nos.

Gdzie są migdałki i czy każdy je ma?

Migdałki to struktury zbudowane z tkanki limfatycznej, które posiada każdy człowiek – są obecne już od urodzenia i pełnią ważną funkcję w układzie odpornościowym. Rozmieszczone są w obrębie górnych dróg oddechowych i pokarmowych, gdzie wspólnie tworzą tzw. pierścień gardłowy Waldeyera – układ anatomiczny przypominający ochronny pierścień wokół gardła.

Najczęściej identyfikowaną strukturą migdałków są migdałki podniebienne, widoczne po obu stronach gardła, które można łatwo zauważyć, otwierając szeroko usta. Oprócz nich wyróżnia się migdałek gardłowy (często nazywany „trzecim migdałkiem”; zlokalizowany jest w części nosowej gardła), migdałki trąbkowe znajdujące się przy ujściu trąbek słuchowych oraz migdałek językowy na nasadzie języka. Choć z wiekiem migdałki mogą ulec częściowemu zanikowi, każdy z nas je posiada – są bowiem nieodłącznym elementem układu immunologicznego, zwłaszcza istotnym w dzieciństwie, kiedy odporność dopiero się kształtuje.

>> To może Cię zainteresować: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

Jak wyglądają migdałki?

Migdałki to niewielkie struktury o gąbczastej, nieco pofałdowanej powierzchni, zbudowane z tkanki limfatycznej – ich wygląd może przypominać małe, różowawe lub lekko czerwone „poduszeczki” zlokalizowane w tylnej części gardła. Najłatwiej zauważyć migdałki podniebienne, które widoczne są po obu stronach gardła po szerokim otwarciu ust – szczególnie u dzieci, u których są one zazwyczaj bardziej wyraźne.

Do czego służą migdałki? Funkcje tkanki w organizmie

Wiele osób zadaje sobie pytanie: po co są migdałki? Pełnią istotną funkcję w obrębie układu odpornościowego, zwłaszcza w okresie dzieciństwa, kiedy organizm dopiero uczy się rozpoznawać i zwalczać patogeny. Migdałki stanowią biologiczną barierę ochronną zlokalizowaną w obrębie górnych dróg oddechowych i pokarmowych, gdzie jako pierwsze mają kontakt z wirusami, bakteriami oraz alergenami wnikającymi do organizmu.

Ich podstawową rolą jest inicjowanie odpowiedzi immunologicznej poprzez aktywację limfocytów oraz produkcję przeciwciał. Dzięki temu zdrowe migdałki wspomagają rozwój tzw. pamięci immunologicznej, kluczowej dla długoterminowej odporności. Wraz z wiekiem ich aktywność fizjologicznie maleje – migdałek gardłowy ulega zwykle inwolucji około 5. roku życia, następnie stopniowo dezaktywują się migdałki podniebienne i językowy. Choć ich funkcja obronna w dorosłości jest mniej znacząca, nadal stanowią one ważny element nadzoru immunologicznego w obrębie gardła i nosogardzieli.

>> Sprawdź: Jak objawia się przerost migdałka gardłowego u dziecka?

Migdałki u człowieka: kiedy się je wycina?

Decyzja o chirurgicznym usunięciu migdałków, czyli tonsillektomii, podejmowana jest w sytuacjach, gdy ich funkcja immunologiczna zostaje zaburzona, a obecność migdałków prowadzi do powtarzających się infekcji, przewlekłych stanów zapalnych lub poważnych trudności w oddychaniu. U dzieci częstym wskazaniem jest przerost migdałka gardłowego, który może powodować nawracające zapalenia ucha, niedosłuch, a nawet bezdechy senne – zjawisko groźne, ponieważ prowadzi do przewlekłego niedotlenienia i zaburzeń rozwoju.

U dorosłych migdałki podniebienne mogą stać się siedliskiem przewlekłych infekcji, stanowiąc źródło ciągłych angin, bólów gardła i gorączek, które nie reagują na leczenie farmakologiczne. W takich przypadkach migdałki, zamiast chronić, stają się obciążeniem dla organizmu.

Inne istotne wskazania do zabiegu to trudności w połykaniu, zaburzenia snu, a także podejrzenia zmian nowotworowych. Tonsillektomia, przeprowadzana przez specjalistę otorynolaryngologa, często przynosi znaczną poprawę jakości życia – łagodząc objawy, zmniejszając liczbę infekcji i poprawiając komfort oddychania oraz snu.

>> Zobacz: Angina – objawy, diagnostyka, leczenie

Diagnostyka chorób migdałków podniebnych: jak przebiega?

Podstawą rozpoznania jest wywiad medyczny oraz ocena zmian widocznych w badaniu wziernikowym jamy ustnej i gardła. Charakterystyczne cechy to m.in.:

• zaczerwienienie łuków podniebiennych;
• obecność wydzieliny lub nalotu w kryptach migdałków;
• powiększenie migdałków;
• ograniczenie ruchomości spowodowane zrostami.

U części pacjentów stwierdza się także powiększenie i tkliwość węzłów chłonnych podżuchwowych. W celu potwierdzenia stanu zapalnego lekarz może zlecić badania laboratoryjne – typowo obserwuje się przyspieszony OB, podwyższone stężenie CRP czy wzrost miana ASO, świadczący o przebytej infekcji paciorkowcowej.

Kluczowym elementem w rozpoznaniu stanów zapalnych migdałków, zwłaszcza anginy o etiologii paciorkowcowej (Streptococcus pyogenes), jest posiew wymazu z gardła – uznawany za tzw. złoty standard diagnostyczny. Prawidłowo wykonany wymaz, posiany na odpowiednie podłoże, charakteryzuje się bardzo wysoką czułością i swoistością, sięgającą 90-95%.

Fałszywie ujemne wyniki zdarzają się rzadko i zwykle są efektem niewłaściwej techniki pobrania materiału lub wcześniejszego stosowania antybiotyków. Coraz częściej wykorzystywane są również szybkie testy antygenowe (tzw. testy kasetkowe), oparte na metodzie immunochromatograficznej, które umożliwiają wykrycie S. pyogenes w ciągu kilku minut.

Migdałki w gardle: podsumowanie informacji

Podsumowując, migdałki stanowią istotny element układu immunologicznego. Ich prawidłowe działanie jest szczególnie ważne w wieku dziecięcym, jednak w określonych przypadkach mogą same stać się źródłem przewlekłych dolegliwości. Przerost, częste infekcje czy trudności w oddychaniu powinny skłonić do konsultacji specjalistycznej i wdrożenia odpowiedniej diagnostyki. W trosce o zdrowie – nie ignoruj objawów, które mogą świadczyć o zaburzonych funkcjach migdałków.

Opieka merytoryczna: lek. Sara Aszkiełowicz

Bibliografia

1. Czarnecka P., Janoska-Jaździk M., Zagor M., Przerost migdałków, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2018.
2. Czarnecka P., Janoska-Jaździk M., Zagor M., Zapalenie gardła i migdałków, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2015.
3. https://www.czytelniamedyczna.pl/1154,uklad-chlonny-gardla-ogolna-charakterystyka.html [dostęp: 09.04.2025]
4. https://poradniklaryngologii.pl/w-jakim-wieku-usuwa-sie-trzeci-migdal/ [dostęp: 09.04.2025]