Macica to centralny element żeńskiego układu płciowego. Pełni bardzo ważną rolę w procesie rozrodu. To właśnie w niej zagnieżdża się zapłodniona komórka jajowa, a następnie rozwija płód. Znajomość fizjologii narządu jest istotna nie tylko ze względu na ewentualną ciążę, ale również dla zachowania zdrowia intymnego. Dowiedz się, jak wygląda macica, gdzie się znajduje, jak jest zbudowana i jakie pełni funkcje.
Spis treści:
- Co to jest macica?
- Jak wygląda macica?
- Gdzie jest macica?
- Budowa macicy
- Jaką rolę pełni macica u kobiety?
- Jak dbać o macicę? Badania profilaktyczne
- Najważniejsze informacje o macicy – podsumowanie
Co to jest macica?
Macica to nieparzysty narząd mięśniowy wchodzący w skład żeńskiego układu rozrodczego. Odpowiada za stworzenie optymalnych warunków do rozwoju płodu w trakcie ciąży, a jej funkcjonowanie jest ściśle związane z cyklem menstruacyjnym. W macicy dochodzi do implantacji zapłodnionej komórki jajowej, a w przypadku braku zapłodnienia – do złuszczania błony śluzowej, co objawia się krwawieniem menstruacyjnym.
| Macica zaczyna rozwijać się w I trymestrze ciąży. Powstaje z połączenia dwóch przewodów przyśródnerczowych (przewody Müllera). |
Jak wygląda macica?
Macica ma kształt gruszkowaty. Jej górna część jest szersza, a dolna węższa. Jest spłaszczona od przodu ku tyłowi. Jej wielkość może się różnić w zależności od wieku kobiety, liczby przebytych ciąż oraz etapu cyklu menstruacyjnego. Przeciętnie macica ma około 7–9 cm długości, 4 cm szerokości i waży około 50 g.
W okresie ciąży macica ulega znacznemu powiększeniu, dostosowując się do rosnącego płodu. Następuje przerost komórek mięśniowych oraz rozsuwanie się pęczków mięśniowych. Masa narządu może powiększyć się nawet 20-krotnie i wynosić 1 kg. Po porodzie dochodzi do stopniowego cofnięcia się zmian.
| Wady rozwojowe macicy to najczęstsze wrodzone nieprawidłowości żeńskiego układu płciowego. Szacuje się, że dotyczą 2–4% kobiet. Wiążą się z większym ryzykiem powikłań ciąży. Najczęstszą wadą jest macica dwurożna, w której jama macicy jest podzielona na dwie części (rogi) na skutek niepełnego zrośnięcia przewodów Müllera w życiu płodowym. |
Gdzie jest macica?
Macica jest położona w centralnej części miednicy mniejszej – pomiędzy pęcherzem moczowym a odbytnicą. Od dołu przylega do pochwy, a jej górne boczne części łączą się z jajowodami.
W większości przypadków macica jest lekko pochylona do przodu (tzw. przodozgięcie – trzon macicy jest zgięty do przodu w stosunku do szyjki macicy). U niektórych kobiet może występować tyłozgięcie. Zwykle nie powoduje ono żadnych dolegliwości ani trudności z zajściem w ciążę.
>> Zobacz także: Jajniki – budowa, funkcje, regulacja hormonalna
Budowa macicy
Anatomia macicy wyróżnia:
- trzon macicy,
- cieśń macicy,
- szyjkę macicy.
Trzon macicy jest najgrubszą i największą częścią tego narządu. Zbudowany jest głównie z mięśni gładkich. Jego górna i zaokrąglona część jest określana dnem. Natomiast we wnętrzu trzonu znajduje się jama macicy wyścielona błoną śluzową (endometrium). To właśnie tutaj zagnieżdża się zarodek i rozwija płód.
Cieśń macicy to wąska część łącząca trzon z szyjką macicy. Jej szerokość wynosi około 1 cm, ale w czasie ciąży ulega poszerzeniu i stanowi uzupełnienie trzonu macicy.
Szyjka macicy łączy jamę macicy z pochwą. Jej położenie, konsystencja i stopień rozwarcia ulegają zmianom w zależności od cyklu menstruacyjnego. Mogą zmienić się również po ciąży. Szyjka macicy zawiera wąski kanał, przez który nasienie dostaje się do jamy macicy. W większości jest pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, a jej kanał jest wyścielony nabłonkiem gruczołowym, który wytwarza śluz.
| Macica jest utrzymywana w stabilnej pozycji dzięki więzadłom. W czasie ciąży ulegają rozciągnięciu i napięciu, co może być odczuwane jako kłucie, skurcze lub ból. Natomiast osłabienie więzadeł macicy może prowadzić do opadania tego narządu. |
Ściana macicy zbudowana jest z 3 warstw. Są to:
- błona surowicza – zewnętrzna warstwa ochronna,
- błona mięśniowa – ma grubość około 2 cm, odpowiada za skurcze macicy,
- błona śluzowa (endometrium) – wewnętrzna warstwa, podlega cyklicznym zmianom związanym z cyklem menstruacyjnym.
| Gdy poziom estrogenów wzrasta między 7. a 14. dniem cyklu, błona śluzowa macicy może zwiększyć swoją grubość nawet 10-krotnie, przygotowując się na ewentualną implantację zarodka. Jeżeli nie dojdzie do zapłodnienia, ulega złuszczeniu, co objawia się krwawieniem menstruacyjnym. |
>> Zobacz także: Nieregularny okres i zaburzenia miesiączkowania. Objawy, przyczyny, badania i leczenie
Jaką rolę pełni macica u kobiety?
Macica jest miejscem implantacji zarodka. Zapewnia optymalne warunki do rozwoju płodu i chroni go przed czynnikami zewnętrznymi aż do porodu. W odpowiednim momencie mięśniówka macicy kurczy się, wypychając dziecko na zewnątrz.
Z endometrium i komórek trofoblastu powstaje łożysko. Jest to narząd, który odpowiada za wymianę substancji odżywczych, tlenu i produktów przemiany materii między matką a rozwijającym się płodem.
Macica reaguje na hormony płciowe i wpływa na regulację całego cyklu menstruacyjnego. Jeżeli nie dojdzie do zapłodnienia, endometrium narasta i złuszcza się co miesiąc.
Natomiast szyjka macicy posiada gruczoły, które wytwarzają śluz o odczynie zasadowym. W czasie owulacji staje się przejrzysty, rzadki i rozciągliwy, co sprzyja migracji plemników do macicy. W fazie niepłodnej śluz jest gęsty i lepki, dzięki czemu tworzy barierę zapobiegającą przedostawaniu się drobnoustrojów do jamy macicy.
>> Zobacz także: Menopauza – ważny okres w życiu kobiety
Jak dbać o macicę? Badania profilaktyczne
Aby monitorować stan macicy i wcześnie wykryć ewentualne nieprawidłowości, każda kobieta powinna regularnie zgłaszać się na badania profilaktyczne. Do podstawowych należą: badanie ginekologiczne, USG ginekologiczne, cytologia, test w kierunku wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV).
>> Zobacz także: Wynik cytologii i co dalej? Uproszczona interpretacja wyników
Najważniejsze informacje o macicy – podsumowanie
- Macica to narząd żeńskiego układu rozrodczego o gruszkowatym kształcie, zlokalizowany w miednicy mniejszej.
- Składa się z trzonu, cieśni i szyjki macicy.
- W macicy ma miejsce implantacja zarodka, a następnie rozwój płodu.
- Badania profilaktyczne, które pozwalają monitorować stan zdrowia macicy to m.in. cytologia płynna, test w kierunku wirusa HPV, USG ginekologiczne.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk
Bibliografia
- A.M. Oelschlager, Wady rozwojowe macicy u kobiet w ciąży, Ginekologia po Dyplomie 03/2023
- A. Bochenek, M. Reicher, Anatomia człowieka. Repetytorium, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa, 2014
- W. Sylwanowicz, A. Michajlik, W. Ramotowski, Anatomia i fizjologia człowieka. Podręcznik dla średnich szkół medycznych, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PZWL
- M. Gruszka i in., Częstość występowania wad macicy i ich wpływ na płodność, Ginekologia Polska 2012, 83, s. 517–521
- L. Borodulin-Nadzieja, Fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów licencjatów medycznych, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2005
