Schizofrenia to schorzenie psychiatryczne, które dotyka nawet 1% populacji. Jest to choroba ludzi młodych – początek objawów schizofrenii przypada bowiem najczęściej na drugą i trzecią dekadę życia. Jak objawia się schizofrenia? Czym grozi nieleczona schizofrenia? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się więcej o symptomach i leczeniu tego schorzenia.
Spis treści:
- Czym jest schizofrenia?
- Schizofrenia: przyczyny choroby
- Schizofrenia: objawy
- Rozpoznanie schizofrenii: diagnostyka choroby
- Leczenie schizofrenii
- Czym grozi nieleczona schizofrenia?
- Schizofrenia – często zadawane pytania
Czym jest schizofrenia?
Schizofrenia to schorzenie związane ze zmianami czynnościowymi, jak i strukturalnymi w obrębie mózgu. Zaburzenia schizofreniczne cechują się przede wszystkim zaburzeniami myślenia i postrzegania, a także płaskim afektem, czyli m.in. spłyceniem ekspresji emocji. Choroba może mieć przebieg ciągły lub epizodyczny, a nasilenie objawów jest zależne od konkretnego przypadku klinicznego. Kobiety i mężczyźni chorują z podobną częstością.
Jakie postacie może przybierać schizofrenia?
W psychiatrii wyróżnia się kilka odmian schizofrenii. Najważniejsze z nich to:
- schizofrenia paranoidalna – jest to najczęstsza odmiana schorzenia; w jej przebiegu dominują objawy takie jak urojenia i pseudohalucynacje, w tym doznania słuchowe pod postacią głosów wypowiadających negatywne, nakazujące treści.
- schizofrenia hebefreniczna – w tym typie schizofrenii dominują objawy dezorganizacji i dotyczy on głównie młodych pacjentów; w przebiegu tej odmiany występują też objawy niedostosowanego afektu oraz manieryzmy, czyli dziwne, celowe ruchy i grymasy twarzy.
- schizofrenia katatoniczna – rzadka postać, występująca w odmianie hiperkinetycznej (w której dominuje niekontrolowane pobudzenie) oraz w odmianie zahamowania katatonicznego, które cechuje się spowolnieniem psychoruchowych, a czasami całkowitym brakiem kontaktu z otoczeniem.
- schizofrenia niezróżnicowana – symptomy tego typu schizofrenii nie odpowiadają innym jej rodzajom,
- depresja poschizofreniczna – w tym przypadku dominują objawy depresyjne, a jednocześnie obecne są objawy psychotyczne; ta odmiana związana jest z wysokim ryzykiem podjęcia próby samobójczej.
- schizofrenia rezydualna – jest to przewlekłe stadium schizofrenii, na pewnym etapie dominują już objawy negatywne i pogorszenie funkcjonowania społecznego.
- schizofrenia prosta – w tym przypadku objawy negatywne dominują od samego początku choroby i nie obserwuje się objawów typowo psychotycznych (urojeń, omamów).
Przeczytaj:
>> Depresja. Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie
>> Depresja maskowana – objawy, przyczyny, leczenie. Jakie badania zrobić przy depresji?
Schizofrenia: przyczyny choroby
Przyczyn schizofreniiupatruje się w tak zwanej teorii genetycznej podatności na stres. Teoria ta donosi, że osoby genetycznie wrażliwe na rozwój schizofrenii mogą rozwinąć to schorzenie pod wpływem różnego rodzaju czynników zewnętrznych takich jak między innymi:
- infekcje w okresie płodowym i okołoporodowym,
- cukrzyca matki,
- niedotlenienie okołoporodowe,
- niedożywienie matki,
- nadużywanie substancji psychoaktywnych,
- stres, szczególnie długotrwały,
- zapalenie opon mózgowych i mózgu,
- zamieszkanie na terenach miejskich.
Należy mieć świadomość, że w etiologii schizofrenii swój duży udział mają również nieprawidłowości anatomiczne i czynnościowe, w tym między innymi zmniejszenie objętości mózgu oraz nadaktywność dopaminergiczna.
>> Sprawdź: Dopamina – co to jest i jaką rolę pełni? Badanie, normy
Czy schizofrenia jest dziedziczna?
Schizofrenia może występować rodzinnie. Jeżeli na schizofrenię choruje jedno z rodziców, to ryzyko ujawniania się tego schorzenia u dziecka wynosi około 10%. Z kolei u bliźniąt ryzyko to wynosi 50% – w przypadku bliźniąt jednojajowych – i 20% w odniesieniu do bliźniąt dwujajowych. Ogólnie mówiąc, ryzyko zachorowania wzrasta wraz ze stopniem pokrewieństwa.
Czy schizofrenia może być wywołana przez wirusy?
W psychiatrii pojawiały się interesujące doniesienia na temat związku ryzyka rozwoju schizofrenii z prenatalną ekspozycją na wirusy grypy. Wykazano bowiem, że dzieci matek, które w I trymestrze ciąży przechorowały grypę, są bardziej narażone na rozwój schizofrenii. Choć wirusy nie są bezpośrednią przyczyną choroby, to infekcje w życiu płodowym mogą mieć wpływ na ryzyko jej rozwoju.
>> To może Cię zainteresować: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?
Schizofrenia: objawy
Objawy schizofrenii mogą być naprawdę różnorodne. Dla ułatwienia podzielono je na kilka grup, o czym więcej można przeczytać w kolejnych akapitach tego artykułu.
Objawy osiowe (4A) schizofrenii
Psychiatra Eugen Bleuler to lekarz, który jako pierwszy zaproponował pojęcie „schizofrenia” i opisał objawy, nazywane tzw. objawami osiowymi, czyli charakterystycznymi dla tej choroby. Objawy te nazywane są objawami 4A, od pierwszych liter opisujących te symptomy. Zalicza się do nich:
- ambiwalencję, ambisentencję, ambitendencję – czyli wysnuwanie i realizowanie sprzecznych, wykluczających się uczuć, sądów, jak i działań,
- autyzm – odcięcie się od otaczającego otoczenia,
- afekt – a dokładniej zaburzenia afektu pod postacią jego zblednięcia, co objawia się nie wykazywaniem reakcji emocjonalnych i ubogą mimiką,
- asocjacje – a więc rozkojarzenie prowadzonego przez pacjenta wątku.
>> Zobacz: Czym jest cyklotymia i jakie są jej objawy?
Objawy pozytywne i negatywne schizofrenii
Objawy schizofrenii można również podzielić na pozytywne (psychotyczne) oraz negatywne (deficytowe). Do objawów pozytywnych zalicza się m.in.:
- urojenia – są to zaburzenia myślenia pod postacią nieprawidłowych treści pochodzenia chorobowego, towarzyszy im silne odczuwanie ich oczywistości; przykładem urojenia jest na przykład przekonanie o tym, że pacjent jest śledzony lub jest w niebezpieczeństwie.
- halucynacje słuchowe – słyszenie nieistniejących dźwięków, na przykład pod postacią trzeszczeń, czy też słyszenie głosów nawołujących do pewnych zachowań.
- zachowania katatoniczne – na przykład stupor, czyli tak zwane osłupienie, objawiające się brakiem reakcji na bodźce.
Z kolei do negatywnych objawów schizofrenii zaliczamy:
- alogię – czyli ubóstwo mowy,
- apatię – obojętność emocjonalną,
- anhedonię – niezdolność do odczuwania przyjemności,
- płaski afekt – uboga mimika, reakcje emocjonalne niedostosowane do sytuacji,
- objawy depresyjne,
- zaburzenia funkcji poznawczych – między innymi zaburzenia koncentracji i uwagi.
>> Sprawdź: Tężyczka utajona a stres i nerwica. Objawy, diagnostyka i leczenie przypadłości
Rozpoznanie schizofrenii: diagnostyka choroby
Do rozpoznania schizofrenii niezbędne jest wnikliwe, osobiste badanie psychiatryczne pacjenta. Ważny jest również wywiad dotyczący schorzeń współistniejących, nadużywania alkoholu i innych używek, w tym substancji psychoaktywnych. Rozpoznanie stawiane jest przede wszystkim w oparciu o prezentowane objawy kliniczne, przeprowadzony wywiad chorobowy (często również z członkami rodziny) oraz z pomocą specjalnych kryteriów diagnostycznych ICD.
Leczenie schizofrenii
Leczenie schizofrenii opiera się przede wszystkim na postępowaniu farmakologicznym, ale również na psychoterapii i terapii zajęciowej. Wybór konkretnego leku zależy od indywidualnej sytuacji klinicznej każdego pacjenta oraz chorób współistniejących. W leczeniu schizofrenii zastosowanie znajdują takie substancje i metody jak:
- leki przeciwpsychotyczne (a więc neuroleptyki) – w tym haloperidol, sulpiryd, a także kwetiapina, arypiprazol, czy olanzapina,
- elektrowstrząsy – stosowane przede wszystkim w leczeniu schizofrenii katatonicznej, a także lekoopornej,
- psychoterapia indywidualna,
- psychoedukacja,
- rehabilitacja społeczna i zawodowa.
Czy schizofrenia jest uleczalna?
Schizofrenia to schorzenie, w którym obserwuje się skłonność do nawrotowego przebiegu. Ryzyko ponownego pojawienia się ostrych objawów psychotycznych w ciągu dwóch lat wynosi około 40% u pacjentów leczonych i aż około 80% u pacjentów nie stosujących się do zaleceń.
Niestety, średnia długość życia pacjentów obciążonych schizofrenią jest krótsza niż w populacji ogólnej. U około 50% pacjentów zdarzają się próby samobójcze, które w 10-12% przypadków kończą się śmiercią. Szacuje się, że w 10% przypadków mamy do czynienia tylko z jednym epizodem choroby.
Czym grozi nieleczona schizofrenia?
Nieleczona schizofrenia wiąże się z ryzykiem nawrotów objawów psychotycznych, a także z częstszymi zachowaniami agresywnymi i tendencjami samobójczymi. Niestosowanie się do zaleceń i niepodejmowanie terapii jest również związane z pogorszeniem funkcjonowania społecznego i zawodowego.
>> To może Cię zainteresować: Mikrobiota jelitowa w zaburzeniach psychiatrycznych
Schizofrenia – często zadawane pytania
Jak zachowuje się osoba ze schizofrenią?
Obraz kliniczny prezentowany przez pacjenta ze schizofrenią może być bardzo zróżnicowany. Pacjent może między innymi:
- słyszeć głosy, które komentują jego zachowanie, wyśmiewają go.
- zerwać wszelkie relacje z bliskimi.
- uważać, że jest obserwowany.
- mieć trudności z pamięcią, koncentracją.
- słyszeć głosy namawiające do samobójstwa.
- mieć poczucie owładnięcia przez nieznane siły.
- wykazywać opór przeciwko wszelkim poleceniom.
>> Przeczytaj: Skuteczność leków przeciwdepresyjnych i rola badań farmakogenetycznych w leczeniu depresji
Czy schizofrenik wie, że jest chory?
Pacjent ze schizofrenią może być świadomy, że jego objawy (w tym halucynacje i urojenia) są związane z chorobą, co oznacza, że wykazuje on wgląd w swoją chorobę. W ciężkim przebiegu jednak wgląd ten może być utrudniony poprzez postępujące zaburzenia funkcji poznawczych.
Jak wygląda atak schizofrenii?
Pod potocznym określeniem atak schizofrenii można mieć na myśli nagły, ostry początek choroby. Taki przebieg schizofrenii może być wywołany między innymi przez działanie substancji psychoaktywnych.
W ostrym początku choroby mamy do czynienia z nagłym ujawnieniem się objawów psychotycznych pod postacią urojeń, czy halucynacji (omamów). Wystąpienie ostrej psychozy może być poprzedzone objawami prodromalnymi – w tym uczuciem lęku, zagubienia czy też obniżonym nastrojem.
Jakie są pierwsze oznaki schizofrenii?
Początek choroby może wyglądać różnie – w zależności od konkretnego przypadku. W niektórych sytuacjach obserwuje się powolne narastanie objawów, w tym wycofywanie się z życia społecznego i zubożenie życia emocjonalnego. W niektórych zaś przypadkach dochodzi do ujawniania się symptomów w sposób nagły, co od razu wzbudza niepokój bliskich i wymaga szybkiego kontaktu ze specjalistą. Chory może z dnia na dzień zacząć wypowiadać treści urojeniowe i mieć problemy z codziennym funkcjonowaniem.
Czy schizofrenia niszczy mózg?
Badania neuroobrazowe dowodzą, że w przebiegu schizofrenii obserwuje się zmiany strukturalne w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, jednak ciągle nie ma pewności, czy zmiany te są bezpośrednio związane z patologią choroby. W badaniach obrazowych widoczne są takie nieprawidłowości jak:
- powiększenie komór bocznych i komory III mózgu,
- zmniejszenie objętości mózgu, w tym istoty szarej,
- zmniejszenie hipokampu i jądra migdałowatego.
>> Sprawdź: Kryptopiroluria – choroba, która nie istnieje
Z czym można pomylić schizofrenię?
Schizofrenia wymaga różnicowania z takimi stanami psychiatrycznymi jak:
- zaburzenia schizotypowe,
- uporczywe zaburzenia urojeniowe,
- zaburzenia schizoafektywne,
- reakcjami związanymi z odstawieniem alkoholu,
- zatrucie substancjami aktywnymi.
Należy podkreślić, że rozpoznanie schizofrenii powinno być stawiane przez doświadczonego psychiatrę.
Bibliografia
- A. Kępińskim, Schizofrenia, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2003,
- A. Bilikiewicz i inni, Psychiatria, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2002,
- P. Gałecki, A. Szulc, Psychiatria, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2018.
