Można zdecydowanie powiedzieć, że alergie to epidemia naszych czasów. Pacjentów z objawami alergicznym jest bowiem coraz więcej. Jakie są objawy alergii i jak wygląda ich diagnostyka? Jakie rodzaje alergii wyróżniamy? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się jakie badania wykonać w celu potwierdzenia lub wykluczenia alergii.
Spis treści:
- Czym jest alergia?
- Alergia: rodzaje
- Alergia: objawy i symptomy
- Diagnostyka alergii: badania z krwi
- Jak leczyć alergię?
Czym jest alergia?
Alergia to nieprawidłowa, nadmierna reakcja układu immunologicznego organizmu człowieka na znajdujące się w środowisku substancje określane mianem alergenów, które u zdrowych pacjentów (bez alergii) nie powodują niepożądanych objawów chorobowych. Alergeny to w ogromnej większości białka, które wyzwalają reakcję alergiczną.
Alergeny powodują pobudzenie układu immunologicznego pacjenta. Na początku są one rozpoznawane przez specjalne komórki dendrytyczne, które prezentują alergen limfocytom. Prowadzi to do zwiększonej syntezy przeciwciał IgE, które wywołują uwolnienie z komórek tucznych specjalnych substancji (między innymi histaminy), co skutkuje pojawieniem się objawów alergii. Warto jednak mieć świadomość, że mechanizm alergii związany z przeciwciałami IgE to tylko jeden z mechanizmów alergicznych.
Alergia a uczulenie – czym się różnią?
Uczulenie to inaczej alergia, jednak słowo to jest znacznie częściej używane w języku potocznym. Uczulenie klasycznie może przebiegać w dwóch fazach. Od razu po kontakcie z alergenem obserwuje się występowanie objawów natychmiastowych, które są związane z uwolnieniem wspomnianej już histaminy (faza wczesna). Z kolei po 6-12 godzinach od pierwszych objawów alergii mogą pojawić się dolegliwości związane z fazą późną, co wynika z napływu komórek zapalnych.
Alergia a nietolerancja – czym się różnią?
Nietolerancja nazywana jest również nadwrażliwością niealergiczną. W powstawaniu objawów nietolerancji nie bierze bowiem udziału układ immunologiczny. Przykładem takiego stanu jest na przykład nietolerancja laktozy, która wynika z niedoboru enzymu rozkładającego ten cukier. Nietolerancja może wynikać również ze spożycia pokarmów zawierających dużą ilość histaminy lub tyraminy (na przykład sery, czekolada, ryby).
Alergia: rodzaje
W alergologii wyróżnić można różnego rodzaju alergie, przede wszystkim w oparciu o rodzaj alergenu, który odpowiada za pojawienie się objawów klinicznych, ale również ze względu na same symptomy kliniczne, dotyczące konkretnego układu czy narządu. Poniżej przedstawiona została charakterystyka najczęściej występujących alergii.
Alergia kontaktowa
Alergia kontaktowa, czyli alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, to schorzenie dermatologiczne, którego istotą jest pojawianie się zmian skórnych pod wpływem kontaktu z uczulającymi alergenami. Zmiany skórne w przebiegu alergicznego kontaktowego zapalenia skóry powstają najczęściej po kontakcie z takimi alergenami jak:
- metale, w tym nikiel, chrom, czy kobalt,
- barwniki,
- leki stosowane miejscowo (np. neomycyna),
- lateks,
- kalafonia,
- konserwanty,
- formaldehyd,
- balsam peruwiański.
Alergia pokarmowa
Alergia pokarmowa dotyczy około 2-4% dorosłych osób. Pokarmy, które najczęściej odpowiadają za pojawienie się alergii pokarmowej to:
- mleko krowie,
- jajka,
- ryby i owoce morza,
- orzechy, seler,
- pomidor,
- soja,
- przyprawy,
- cytrusy.
>> Przeczytaj: Diagnostyka alergii na mleko i jajko
Alergia wziewna
Alergię wziewną wywołują alergeny, które znajdują się w powietrzu i dostają się do organizmu drogą oddechową. Za objawy alergii wziewnej odpowiadają najczęściej:
- pyłki traw – między innymi tymotka łąkowa, wiechlina łąkowa, kostrzewa łąkowa,
- pyłki chwastów – w tym bylica pospolit i babka lancetowata,
- pyłki drzew – w tym leszczyna, jesion, brzoza, dąb i wierzba,
- alergeny pleśni – Aspergillus, Alternaria, Penicillium,
- roztocze kurzu domowego,
- sierść zwierząt,
- lateks – jest to zarówno alergen wziewny, jak i kontaktowy.
>> Sprawdź: Znajdź swój alergen – diagnostyka alergii w laboratorium
Alergia na leki
Na wstępie tego akapitu warto zaznaczyć, że alergia na leki może dotyczyć substancji, która do tej pory była dobrze tolerowana przez pacjenta. Oznacza to, że za alergię mogą odpowiadać nie tylko nowe leki, ale również te stosowane od dawna. Alergie najczęściej wywołują takie substancje lecznicze jak:
- antybiotyki,
- środki stosowane do badań radiologicznych (składniki kontrastu),
- leki przeciwbólowe,
- leki przeciwzapalne,
- leki przeciwpadaczkowe.
Alergia na jad
Uczulać pacjentów mogą również składniki jadu owadów, a przede wszystkim:
- pszczół i trzmieli,
- os, w tym osy zwyczajnej,
- szerszenia,
- owadów z rodziny mrówkowatych.
Alergia: objawy i symptomy
Objawy alergii zależą przede wszystkim od jej rodzaju. Alergia kontaktowa objawia się typowo zmianami o charakterze pęcherzyków, a także grudek rumieniowych, często z towarzyszącym złuszczaniem. Zmiany skórne lokalizują się klasycznie w miejscu kontaktu skóry z danym alergenem, choć niekiedy mogą być bardziej rozsiane. Towarzyszy im świąd i pieczenie skóry.
Z kolei alergia pokarmowa może manifestować się:
- nudnościami,
- biegunką,
- bólem brzucha,
- pieczeniem błony śluzowej jamy ustnej, obrzękiem języka – co określa się jako zespół alergii jamy ustnej.
Warto zaznaczyć, że alergia pokarmowa może manifestować się również wstrząsem anafilaktycznym, który jest stanem zagrożenia życia.
Objawy alergii wziewnej to natomiast:
- uczucie zatkania nosa,
- katar, świąd nosa,
- wodnista wydzielina z nosa,
- łzawienie, zaczerwienienie spojówek,
- kaszel,
- napady kichania.
Alergia na leki może mieć różnorodny obraz kliniczny i różny stopień nasilenia, do wstrząsu anafilaktycznego włącznie. Najpowszechniejsze objawy alergii na leki to:
- zmiany skórne – w tym pokrzywka, zmiany krwotoczne, rumieniowo-pęcherzowe,
- obrzęk wokół oczu lub warg,
- obrzęk języka, gardła – mogący prowadzić do zaburzeń oddychania,
- wymioty, nudności, biegunka,
- gorączka, bóle stawów,
- powiększenie węzłów chłonnych.
W przypadku alergii na jad owadów, objawy mogą być gwałtowne. W przebiegu tego rodzaju alergii zaobserwować można:
- objawy ze strony przewodu pokarmowego, w tym biegunkę,
- duszność,
- zmiany skórne, w tym pokrzywkę,
- uczucie ucisku w klatce piersiowej,
- zawroty głowy,
- spadek ciśnienia tętniczego i objawy wstrząsu anafilaktycznego.
>> Zobacz: Co wygląda na alergię pokarmową, choć nią nie jest?
Diagnostyka alergii: badania z krwi
W diagnostyce alergii istotną rolę odrywa dokładnie przeprowadzony wywiad chorobowy, który może naprowadzić na identyfikację alergenu odpowiadającego za objawy.
Ważną rolę w diagnostyce alergii odgrywa oznaczenie swoistych IgE, specyficznych dla danego alergenu – na przykład orzecha laskowego, krewetki czy pyłków traw. Takie badanie jest wykonywane z próbki krwi żylnej. Swoiste IgE często są oznaczane w ramach specjalnych panelów pozwalających na kompleksową diagnostykę. Zaliczamy do nich takie pakiety badań ALAB Laboratoria jak:
- Pakiet alergiczny pokarmowy,
- Pakiet alergiczny oddechowy,
- Pakiet alergologiczny – atopowy,
- Pakiet alergia wewnątrzdomowa.
Dostępne są również specjalne panele, które pozwalają na oznaczenie swoistych IgE nawet dla kilkuset alergenów. Takim panelem jest np. panel ALEX, który pozwala na diagnostykę na poziomie molekularnym zarówno alergii pokarmowych, wziewnych, jak i alergii na lateks i jad owadów.
Pomocniczo warto wykonać również takie oznaczenia jak:
- stężenie IgE całkowitego,
- morfologia krwi obwodowej,
- stężenie CRP.
Ponadto, w diagnostyce alergii wykonuje się również takie procedury jak:
- płatkowe testy naskórkowe – w diagnostyce alergii kontaktowych,
- testy punktowe i śródskórne – głównie w diagnostyce alergii wziewnych,
- próby prowokacji – w diagnostyce alergii na leki i alergii pokarmowych.
>> Przeczytaj: Alergiczny nieżyt nosa – najczęściej diagnozowana choroba alergiczna w Polsce
Jak leczyć alergię?
Leczenie schorzeń alergicznych w większości sytuacji klinicznych zajmują się lekarze alergolodzy. Kluczową rolę w terapii alergii jest unikanie narażenia na alergeny. Jednak aby wiedzieć, co uczula pacjenta, konieczne jest wykonanie dokładnych badań.
Terapia farmakologiczna alergii obejmuje między innymi stosowanie:
- leków przeciwhistaminowych (przeciwalergicznych),
- glikokortykosteroidów – głównie w zaostrzeniach,
- leków immunosupresyjnych – np. cyklosporyny
- leków antyleukotrienowych.
>> Zobacz również: Enzym DAO (diaminooksydaza) – w jakim celu wykonuje się badanie i co oznacza wyniki?
Czy alergia jest wyleczalna?
W przypadku alergii IgE zależnych leczeniem przyczynowym jest immunoterapia alergenowa, a więc potocznie mówiąc odczulanie. Immunoterapia pozwala na uzyskanie tolerancji organizmu na alergeny, które prowadziły do pojawienia się objawów. Warto wiedzieć, że wcześnie włączona immunoterapia pozwala na zmniejszenie ryzyka wystąpienia astmy, a także pojawienia się alergii na kolejne alergeny. Do leczenia z wykorzystaniem immunoterapii kwalifikuje lekarz alergolog.
Alergie to powszechne przypadłości, które mogą dotyczyć wielu układu organizmu człowieka i wiązać się z wystąpieniem objawów obniżających jakość życia. Diagnostyka laboratoryjna oferuje szereg badań mających na celu identyfikację alergenów wywołujących niechciane objawy. Podstawą leczenia alergii jest unikanie uczulającego alergenu. W niwelowaniu objawów ważną rolę odgrywa również terapia farmakologiczna oraz immunoterapia alergenowa.
Bibliografia
- K. Błońska i inni, Alergia czy nietolerancja pokarmowa – różnice i podobieństwa, Gastroenterologia Praktyczna, 1/18/2013,
- A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
- A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005, 654–659.
