Kompendium wiedzy o wstrząśnieniu mózgu

O wstrząśnieniu mózgu słyszał niemal każdy. Wielu z nas zapewne doświadczyło go na „własnej skórze”. Ale co tak naprawdę wiemy o jednym z najczęstszych skutków urazu głowy? Czy znamy definicję? Potrafimy wymienić objawy? Jeśli powyższe pytania budzą w Tobie wątpliwości, z pewnością jest to artykuł dla Ciebie.

Spis treści:

1. Czym jest wstrząs mózgu?
2. Wstrząs mózgu – przyczyny
3. Objawy wstrząśnienia mózgu
4. Wstrząs mózgu – rozpoznanie
5. Postępowanie w przypadku wstrząśnienia mózgu
6. Wstrząśnienie mózgu – skutki
7. Wstrząs mózgu – podsumowanie

Czym jest wstrząs mózgu?

Wstrząs mózgu klasyfikuje się jako łagodne urazowe uszkodzenie mózgu, które obejmuje uraz głowy z utratą przytomności lub bez niej, co wywołuje przejściowe zaburzenie funkcji narządu.

Wstrząs mózgu – przyczyny

Aktualne dowody naukowe sugerują, że u podstaw patomechanizmu leży nagłe przyspieszanie i zwalnianie mózgu w obrębie czaszki, co może skutkować uszkodzeniem komórek nerwowych i zakłóceniem kaskady metabolicznej glukozy. Częstymi przyczynami wstrząśnienia mózgu są wypadki samochodowe, uderzenie przedmiotem, bójki i wypadki podczas uprawiania sportu (zwłaszcza kontaktowego).

Objawy wstrząśnienia mózgu

Objawy wstrząsu mózgu bywają różnorodne. Możliwe są dolegliwości:

• somatyczne:
  • ból głowy,
  • niewyraźne widzenie,
  • zawroty głowy,
  • zmęczenie,
  • nadwrażliwość na światło,
  • nadwrażliwość na hałas,
  • zaburzenia równowagi,
  • nudności lub wymioty (na początku, tuż po urazie),
• poznawcze:
  • trudności w koncentracji,
  • uczucie spowolnienia myślenia,
  • trudności w zapamiętywaniu nowych informacji,
• emocjonalne:
  • drażliwość,
  • obniżony nastrój,
  • chwiejność emocjonalna,
  • nerwowość i/lub niepokój,
• ze snem:
  • nadmierna senność,
  • bezsenność,
  • trudności w zasypianiu.

Objawy ustępują zazwyczaj po około 7 dniach. Zdecydowana większość pacjentów wraca do zdrowia w ciągu pierwszych 3 miesięcy, choć nawet do ⅓ osób zgłasza, że ​​objawy utrzymują się dłużej niż 6 miesięcy.

Wstrząs mózgu – rozpoznanie

Rozpoznanie wstrząśnienia mózgu pozostaje wyłącznie diagnozą kliniczną opartą na wywiadzie i wynikach badań dodatkowych (przede wszystkim wykluczających inne, poważniejsze uszkodzenia mózgu). Nie istnieje co najmniej jeden objaw patognomoniczny  pozwalający na zdiagnozowanie.

W warunkach szpitalnych badaniem z wyboru jest tomografia komputerowa głowy bez kontrastu. Pozwala na szybką ocenę i wykluczenie stanów wymagających leczenia neurochirurgicznego. Należy jednak pamiętać, że prawidłowy wynik badania nie oznacza, że ​​pacjent nie doznał wstrząśnienia mózgu.

Jeśli objawy utrzymują się dłużej niż 7 dni, należy rozważyć wykonanie rezonansu magnetycznego, który dostarczy więcej szczegółowych informacji. Badania krwi obecnie nie wnoszą kluczowych informacji, pozwalają jednak na wykluczenie chorób i stanów mogących zwiększać ryzyko powikłań neurologicznych.

Postępowanie w przypadku wstrząśnienia mózgu

Po zdiagnozowaniu wstrząśnienia mózgu zazwyczaj wskazana jest co najmniej uważna obserwacja chorego oraz poinstruowanie w zakresie sygnałów ostrzegawczych wymagających dalszej oceny.

Pacjenci z niepokojącymi oznakami lub podmiotami poważniejszego urazu głowy mogą wymagać dalszej obserwacji w szpitalu.

Objawami uznawanymi za „czerwone flagi” po urazie głowy (wskazujące na potencjalnie poważne, zagrażające życiu powikłania) są:

• utrata przytomności na co najmniej 30 minut,
• pourazowa niepamięć następcza trwająca 24 godziny lub dłużej,
• wyciek jasnego płynu z uszu, nosa,
• krwawienie z uszu,
• obustronny krwiak w okolicy oczu (mimo braku bezpośredniego uderzenia w tą okolicę),
• niedowłady (nawet niewielkiego stopnia),
• zaburzenia świadomości,
• silny, narastający ból głowy i/lub wymioty,
• widoczna deformacja kości w miejscu urazu,
• bardzo duży krwiak w okolicy uderzenia,
• obecność krwiaka za małżowiną uszną (wskazuje na potencjalne złamanie środkowego dołu podstawy czaszki),
• drgawki.

UWAGA nr 1

Jeśli jesteś świadkiem urazu głowy i masz wątpliwości co do stanu zdrowia poszkodowanego – dzwoń po pomoc. Pamiętaj, że w społeczeństwie żyje i funkcjonuje wiele osób przyjmujących np. leki przeciwkrzepliwe. U nich zdecydowanie łatwiej dochodzi do śmiertelnych następstw.

UWAGA nr 2

Pamiętaj o zasadach pierwszej pomocy przy urazie głowy:

• zadbaj o swoje bezpieczeństwo; upewnij się, że udzielając pomocy, sam nie jesteś zagrożony,
• sprawdź, czy poszkodowany jest przytomny,
• jeśli nie jest przytomny – stabilizując głowę, ułóż chorego na plecach, przyłóż ucho do ust i obserwuj ruchy klatki piersiowej,
• gdy możliwe i dostępne – w międzyczasie wezwij pomoc bądź poproś o wezwanie innego świadka zdarzenia,
• jeśli w ciągu 10 sekund nie słyszysz oddechu – udrożnij drogi oddechowe, wysuwając żuchwę do góry, zacznij uciski klatki piersiowej i oddechy ratownicze w proporcji 30:2,
• gdy nieprzytomny poszkodowany oddycha, ułóż go w pozycji bezpiecznej.

Na każdym etapie działań pamiętaj o stabilizacji głowy i odcinka szyjnego kręgosłupa! Każda osoba z poważnym urazem głowy znajduje się w grupie ryzyka uszkodzenia kręgów szyjnych, których gwałtowne przemieszczanie może spowodować lub nasilić uraz rdzenia kręgowego.

Wstrząśnienie mózgu – skutki

Do możliwych następstw wstrząśnienia mózgu należą:

• zespół pourazowy charakteryzujący się objawami utrzymującymi się od kilku tygodni do kilku miesięcy (zazwyczaj około 7),
• zespół drugiego uderzenia, który polega na wtórnym do pierwotnego uszkodzeniu, co skutkuje zwykle szybkim i ciężkim obrzękiem mózgu,
• zwiększone ryzyko choroby Alzheimera i choroby Parkinsona,
• trwałe zaburzenia nastroju i/lub funkcji poznawczych.

Wstrząs mózgu – podsumowanie

Wstrząśnienie mózgu jest dość częstym skutkiem urazu głowy i jej okolic. Do objawów zaliczają się bóle i zawroty głowy, zaburzenia równowagi, nastroju i snu. Gdy po urazie wystąpi choć jeden objaw z listy „czerwonych flag”, należy natychmiast udać się po fachową pomoc. Pamiętaj – wstrząśnienie mózgu, mimo że w większości przypadków przebiega łagodnie, to może także zwiększać ryzyko bardzo groźnych powikłań.

>> Przeczytaj również: Wstrząs mózgu u dziecka

Źródła

1. Sharp DJ, Jenkins PO. Concussion is confusing us all. Pract Neurol. 2015 Jun;15(3):172-86. doi: 10.1136/practneurol-2015-001087. PMID: 25977270; PMCID: PMC4453625.
   https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4453625
2. Patel H, Polam S, Joseph R. Concussions: A Review of Physiological Changes and Long-Term Sequelae. Cureus. 2024 Feb 17;16(2):e54375. doi: 10.7759/cureus.54375. PMID: 38505457; PMCID: PMC10948337.
   https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10948337
3. Ferry B, DeCastro A. Concussion. [Updated 2023 Jan 9]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-.
   https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537017
4. Committee on Sports-Related Concussions in Youth; Board on Children, Youth, and Families; Institute of Medicine; National Research Council; Graham R, Rivara FP, Ford MA, et al., editors. Sports-Related Concussions in Youth: Improving the Science, Changing the Culture. Washington (DC): National Academies Press (US); 2014 Feb 4. 3, Concussion Recognition, Diagnosis, and Acute Management.
   https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK185340