Nie ma wątpliwości, że odpowiednie nawodnienie jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Warto jednak zdawać sobie sprawę, że równie niebezpieczne co odwodnienie może być przewodnienie – inaczej określane jako zatrucie wodne. Nadmierna ilość płynów jest zaburzeniem gospodarki wodno-elektrolitowej i skutkuje szeregiem problemów zdrowotnych. Dowiedz się, co to jest przewodnienie organizmu, jak je rozpoznać i leczyć.
Spis treści:
- Co to jest przewodnienie organizmu?
- Rodzaje przewodnienia organizmu
- Objawy przewodnienia organizmu
- Skutki przewodnienia organizmu
- Jak leczyć przewodnienie organizmu?
- Przewodnienie organizmu a śmierć
Co to jest przewodnienie organizmu?
Przewodnienie organizmu jest zaburzeniem gospodarki wodno-elektrolitowej. Charakteryzuje się zwiększeniem objętości płynu zewnątrzkomórkowego związanym ze wzrostem objętości osocza krwi krążącej. Prościej można powiedzieć, że jest to nadmiar wody w organizmie przekraczający zdolność nerek do jej wydalenia.
Na skutek przewodnienia dochodzi do zaburzenia stężenia elektrolitów – w szczególności sodu. Jest to pierwiastek pełniący ważną rolę m.in. w regulacji ciśnienia krwi, funkcjonowaniu nerwów i mięśni, utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej, transporcie składników odżywczych do wnętrza komórek. Przy przewodnieniu najczęściej dochodzi do obniżenia stężenia sodu, czyli hiponatremii.
>> Zobacz także: Sód – rola w organizmie człowieka, źródła w diecie
Przewodnienie może wystąpić u osób, które piją zbyt dużo wody w krótkim czasie – szczególnie gdy nie towarzyszy temu odpowiednie spożycie elektrolitów. Może również wynikać z zaburzeń hormonalnych, chorób nerek lub innych schorzeń, które utrudniają organizmowi wydalanie nadmiaru wody.
| Na przewodnienie szczególnie narażone są osoby z chorobami nerek, wątroby lub układu krążenia. Bardzo rzadko zdarza się, aby ten stan rozwinął się u zdrowych osób. |
Rodzaje przewodnienia organizmu
Wyróżnia się trzy główne rodzaje przewodnienia:
- hipotoniczne,
- hipertoniczne,
- izotoniczne.
Każde z nich charakteryzuje się innym mechanizmem powstawania i innymi objawami.
Przewodnienie hipotoniczne
Przewodnienie hipotoniczne to stan, w którym w organizmie jest zbyt dużo wody w stosunku do stężenia sodu. Charakteryzuje się spadkiem stężenia jonów tego pierwiastka w osoczu. W celu wyrównania nieprawidłowości woda zaczyna przechodzić z osocza do wnętrza komórek. Stan ten jest określany również mianem hiponatremii z rozcieńczenia.
Przewodnienie hipotoniczne najczęściej jest skutkiem nadmiernego spożycia wody lub płynów bez elektrolitów przez osoby z niewydolnością nerek lub w stanie zwiększonego wydzielania hormonu antydiuretycznego. Może do niego dojść również na skutek przyjmowania niektórych leków (np. leków moczopędnych, pochodnych sulfonylomocznika), urazów czaszki, stanów zapalnych mózgu lub płuc oraz w przebiegu porfirii.
Przewodnienie hipertoniczne
Przewodnienie hipertoniczne występuje, gdy w organizmie gromadzi się nadmiar wody, ale stężenie elektrolitów – szczególnie sodu – pozostaje nadal wysokie. Prowadzi to do zwiększenia objętości płynu zewnątrzkomórkowego i zmniejszenia płynu wewnątrzkomórkowego (tzw. odwodnienie komórkowe).
Do przewodnienia hipertonicznego dochodzi na skutek nadmiernej podaży sodu lub zatrzymywania się tego pierwiastka w organizmie. Najczęściej ma to miejsce przy:
- zwiększonej podaży płynów hipertonicznych drogą jelitową lub pozajelitową,
- nadmiernym wydzielaniu hormonu antydiuretycznego,
- nadczynności kory nadnerczy,
- upośledzeniu wydalniczej funkcji nerek (w przebiegu ostrej niewydolności nerek lub przewlekłej choroby nerek).
Przewodnienie izotoniczne
Przewodnienie izotoniczne występuje, gdy nadmiar wody w organizmie nie przebiega ze zmianą stężenia elektrolitów. W jego przebiegu dochodzi do zwiększenia objętości płynu pozakomórkowego, co prowadzi do powstania obrzęków.
Do przewodnienia izotonicznego mogą prowadzić:
- niewydolność serca,
- zespół nerczycowy,
- niewydolność nerek,
- marskość wątroby.
Proces zatrzymania wody i sodu w organizmie jest związany z czynnikami hormonalnymi oraz nerwowymi (pobudzenie układu współczulnego).
Objawy przewodnienia organizmu
Objawy przewodnienia organizmu najczęściej zależą od jego rodzaju oraz przyczyny. Mogą wystąpić m.in.:
- obrzęki obwodowe,
- mdłości i wymioty,
- nadciśnienie tętnicze,
- zwiększenie masy ciała,
- obrzęk płuc,
- obrzęk mózgu,
- duszność,
- niewydolność serca,
- zaburzenia świadomości,
- hipertermia.
>> Zobacz także: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity
Skutki przewodnienia organizmu
Chociaż zdarza się rzadko, warto wiedzieć, czym grozi przewodnienie organizmu. Jednym ze skutków może być zmniejszenie stężenia sodu, czyli hiponatremia. Przy niskim spadku poziomu tego pierwiastka początkowo obecne są niespecyficzne objawy, takie jak m.in. nadpobudliwość nerwowa, bóle głowy, nudności, niepokój. Wraz z pogłębianiem się hiponatremii pojawiają się:
- zaburzenia świadomości,
- drgawki,
- śpiączka,
- obniżenie napięcia mięśniowego.
W konsekwencji może dojść do nieodwracalnych zmian w mózgu i zgonu. Innymi groźnymi skutkami przewodnienia są obrzęki płuc i ośrodkowego układu nerwowego.
Jak leczyć przewodnienie organizmu?
Leczenie przewodnienia organizmu zależy od jego rodzaju i nasilenia objawów. Celem terapii jest przywrócenie równowagi wodno-elektrolitowej organizmu.
Leczenie przewodnienia organizmu polega m.in. na:
- ograniczeniu spożycia płynów,
- stosowaniu diety z ograniczeniem sodu,
- stosowaniu leków moczopędnych,
- wyrównaniu poziomu elektrolitów,
- leczeniu choroby podstawowej,
- dializoterapii (w ciężkich przypadkach upośledzonej czynności nerek).
W łagodnych przypadkach przewodnienia może wystarczyć ograniczenie spożycia wody i zwiększenie podaży elektrolitów. W cięższych przypadkach zwykle konieczna jest hospitalizacja.
Przewodnienie organizmu a śmierć
Przewodnienie organizmu może prowadzić do śmierci – zwłaszcza jeżeli dojdzie do szybkiego i znaczącego spadku poziomu elektrolitów. Szczególnie niebezpieczne są hiponatremia i obrzęk mózgu, który powoduje wzrost ciśnienia śródczaszkowego, ucisk na struktury mózgowe i zaburzenie funkcji życiowych.
Przewodnienie organizmu to zaburzenie gospodarki wodno-elektrolitowej związane z nadmiarem wody w organizmie. Wyróżnia się trzy główne rodzaje: hipotoniczne, hipertoniczne i izotoniczne. Szczególnie narażone są osoby z chorobami nerek, wątroby i serca. Wystąpienie objawów wskazujących na przewodnienie wymaga pilnej konsultacji z lekarzem.
Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia
- K. Okręglicka i in., Konsekwencje nadmiernego spożycia płynów – przewodnienie, Medycyna Sportowa 2017, 3(4) s. 167–176
- W. Załuska, S. Dzimira, Przewodnienie – patofizjologia i klinika, Forum Nefrologiczne 2012, t. 5, nr 1, s. 68–72
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.19.1.2.3. (dostęp 05.02.2025)
- A. Karasiewicz i in., Zaburzenia nawodnienia i ich następstwa u chorych w schyłkowym okresie choroby, Medycyna Paliatywna 2023, 15(1), s. 12–18
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.19.1.2.1. (dostęp 05.02.2025)
