Hemoglobina jest jednym z najważniejszych białek organizmu człowieka, bez którego nie byłoby możliwe jego prawidłowe funkcjonowanie. Jakie funkcje pełni hemoglobina? Dlaczego jest tak ważna? Jak można oznaczyć stężenie tego białka? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się o czym może świadczyć obniżone, jak i podwyższone stężenie hemoglobiny.
Spis treści:
- Co to jest hemoglobina?
- Za co odpowiada hemoglobina?
- Kiedy przeprowadzić badanie hemoglobiny?
- Badanie hemoglobiny – jak interpretować wyniki?
- Podwyższona hemoglobina – o czym świadczy?
- Hemoglobina poniżej normy – co oznacza?
Co to jest hemoglobina?
Hemoglobina jest białkiem, znajdującym się w erytrocytach, czyli w krwinkach czerwonych. Pod względem budowy, hemoglobina składa się z czterech łańcuchów peptydowych (a więc łańcuchów białkowych), zawierających po jednej grupie hemowej, zdolnej do wiązania jednej cząsteczki tlenu. Grupy hemowe zawarte w hemoglobinie zbudowane są między innymi z atomów żelaza i nadają temu białku, a tym samym krwi charakterystyczne czerwone zabarwienie. Warto wspomnieć, że innym, ważnym białkiem, zawierającym grupy hemowe jest mioglobina. Odpowiada ona za magazynowanie tlenu w mięśniach.
>> Przeczytaj także: Krew – budowa, funkcje w organizmie, grupy krwi i ich dziedziczenie
Za co odpowiada hemoglobina?
Najważniejszą rolą hemoglobiny jest transport tlenu z pęcherzyków płucnych do wszystkich narządów i tkanek organizmu człowieka. Jedna cząsteczka hemoglobiny jest w stanie przetransportować maksymalnie cztery cząsteczki tlenu. Hemoglobina z przyłączonym tlenem określana jest jako hemoglobina utlenowana (oksyhemoglobina), z kolei hemoglobina pozbawiona cząsteczek tlenu to hemoglobina odtlenowana (deoksyhemoglobina). Warto dodać, że hemoglobina odpowiada również za częściowy transport dwutlenku węgla z narządów i tkanek do płuc. Białko to transportuje około 15% ogólnej ilości dwutlenku węgla, transportowanego przez krew.
Należy w tym miejscu wspomnieć, że tlenek węgla, czyli potocznie mówiąc czad (CO) cechuje się bardzo dużym powinowactwem do hemoglobiny. Gaz ten łączy się z hemoglobiną w sposób bardziej trwały, niż tlen – powstaje wówczas karboksyhemoglobina. Sprawia to, że hemoglobina traci wówczas zdolność do wiązania się z tlenem. Prowadzi to do pojawienia się groźnych objawów zatrucia tlenkiem węgla.
Kiedy przeprowadzić badanie hemoglobiny?
Stężenie hemoglobiny jest jednym z parametrów oznaczanych w ramach morfologii krwi obwodowej. Oprócz stężenia hemoglobiny, morfologia krwi obwodowej pozwala również między innymi na ocenę liczby krwinek czerwonych, krwinek białych, czy płytek krwi, a także wielkości krwinki czerwonej. Ocenę stężenia hemoglobiny, wraz z oceną pozostałych parametrów krwi powinno się wykonywać regularnie, przynajmniej raz w roku.
Oznaczenie morfologii krwi obwodowej jest jednym z badań laboratoryjnych, które powinno się wykonać w diagnostyce niektórych objawów chorobowych, w tym takich jak:
- osłabienie, łatwa męczliwość,
- pogorszenie tolerancji wysiłku,
- bóle i zawroty głowy,
- bladość skóry i śluzówek,
- tendencja do przedłużających się krwawień,
- gorączka o nieustalonej przyczynie,
- nocne poty,
- bóle mięśni i stawów,
- utrata masy ciała.
Oznaczenie stężenia hemoglobiny wykonuje się z próbki krwi żylnej, a samo badanie nie wymaga od pacjenta specjalnego przygotowania. Warto jednak pozostać na czczo, a dzień przed badaniem wstrzymać się od intensywnego wysiłku fizycznego i spożywania alkoholu.
>> Przeczytaj także: Morfologia krwi – badanie, które może uratować życie
Badanie hemoglobiny – jak interpretować wyniki?
Wartości referencyjne w odniesieniu do stężenia hemoglobiny nie są jednakowe dla wszystkich pacjentów. Zależą one bowiem między innymi od wieku i płci. Inne wartości referencyjne dotyczą również kobiet będących w ciąży i w połogu. Warto podkreślić, że odchylenia w stężeniu hemoglobiny powinny być interpretowane przez lekarza, który ma wgląd w historię leczenia danego pacjenta oraz może z nim przeprowadzić wywiad i badanie przedmiotowe. Co więcej, stężenie hemoglobiny nie powinno być interpretowane w oderwaniu od pozostałych parametrów morfologii krwi obwodowej.
Podwyższona hemoglobina – o czym świadczy?
Podwyższone stężenie hemoglobiny może być przypadkowym znaleziskiem laboratoryjnym lub świadczyć o istnieniu pewnych schorzeń. Jakim stanom klinicznym i chorobom może towarzyszyć podwyższona wartość hemoglobiny w morfologii krwi obwodowej? Należy w tym miejscu wymienić przede wszystkim:
- odwodnienie – na przykład po intensywnym wysiłku fizycznym, czy nieżycie żołądkowo-jelitowym, czy spożywaniu zbyt małej ilości płynów,
- stan po rozległych oparzeniach,
- czerwienicę prawdziwą – jest to schorzenie hematologiczne, którego istotą jest zwiększone wytwarzanie krwinek czerwonych w szpiku kostnym,
- niektóre schorzenia dotyczące układu oddechowego – w tym przewlekła obturacyjna choroba płuc,
- przebywanie na dużej wysokości,
- nikotynizm.
Hemoglobina poniżej normy – co oznacza?
Obniżenie stężenia hemoglobiny jest znacznie częściej diagnozowanym odchyleniem, niż podwyższenie jej stężenia. Jakie mogą być przyczyny obniżonych wartości hemoglobiny? W tym miejscu należy wymienić takie stany kliniczne jak:
- niedokrwistość z niedoboru żelaza,
- niedokrwistości megaloblastyczne – a więc wynikające z niedoboru witaminy B12 i/lub kwasu foliowego,
- inne niedokrwistości – w tym między innymi niedokrwistość hemolityczna, niedokrwistość chorób przewlekłych, czy niedokrwistość aplastyczna,
- talasemie – czyli schorzenia wynikające z wrodzonych defektów budowy hemoglobiny,
- nowotwory złośliwe, w tym białaczki,
- choroby nerek, w tym przewlekła niewydolność tego narządu,
- niedoczynność tarczycy,
- niektóre choroby wątroby,
- stany związane z przewodnieniem organizmu.
>> Przeczytaj także: Najczęstsze rodzaje anemii i ich przyczyny
Stężenie hemoglobiny to jeden z głównych parametrów oznaczanych w trakcie wykonywania morfologii krwi obwodowej. Jest to stosunkowo proste badanie, które dostarcza nam wielu cennych informacji diagnostycznych. Stężenie hemoglobiny, wraz z resztą parametrów morfologii krwi powinno być wykonywane przynajmniej raz w roku. Pozwala bowiem na zobrazowanie ważnych odchyleń i wczesne wyłapanie ewentualnych schorzeń, wymagających podjęcia leczenia.
Bibliografia
- A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659,
- L. Stryer, Biochemia, wydanie 2, PWN, Warszawa 2003, s. 66–69,
- A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
- I. Hus, A. Mastalerz-Migas, Algorytm różnicowania przyczyn niedokrwistości, Lekarz POZ, 1/2022, s. 12–17.
