Dieta keto (ketogeniczna) – na czym polega? Zasady, przepisy, przykładowy jadłospis

Dieta ketogeniczna jest dietą bogatotłuszczową oraz ubogowęglowodanową. Powoduje wytwarzanie z tłuszczów dużej ilości ciał ketonowych, dostarczając jednocześnie wystarczającej ilości energii. Żeby dieta keto była skuteczna i nie stanowiła zagrożenia zdrowotnego dla organizmu człowieka, powinna być przeprowadzana wyłącznie pod kontrolą lekarza i dietetyka. Jakie są zasady diety ketogenicznej? Na czym ona polega? Dowiesz się z niniejszego artykułu – zachęcam do przeczytania.

Spis treści:

1. Dieta ketogeniczna – zasady. Na czym ona polega?
2. Dieta ketogeniczna – zalety
3. Wady diety keto
4. Co jeść na diecie keto – produkty dozwolone
5. Czego nie jeść na diecie ketogenicznej
6. Przykładowy jadłospis
7. Podsumowanie

Dieta ketogeniczna – zasady. Na czym ona polega?

Dieta ketogeniczna w głównej mierze polega na spożywaniu zwiększonej ilości tłuszczów oraz zdecydowanie ograniczonej ilości białek i węglowodanów. W standardowej diecie węglowodany stanowią 50%, białka 15-20%, a tłuszcze 30-35% wszystkich spożytych posiłków.

>> Sprawdź: Dzienne zapotrzebowanie na białko. Jak je obliczyć i ile wynosi?

Dieta keto zakłada spożywanie aż 80-90% tłuszczów, a pozostałą część, czyli 10-20% to węglowodany i białka. W standardowej diecie to węglowodany stanowią główne źródło energii.

Na diecie ketogenicznej dostarczanych węglowodanów jest niewiele, więc źródło energii jest niewystarczające. Organizm ludzki zaczyna szukać alternatywnych źródeł energii, którymi stają się tłuszcze. Dochodzi do ketozy, czyli procesu rozpadu tłuszczów. W jej wyniku stężenie ciał ketonowych we krwi jest dużo większe niż stężenie glukozy. Dzięki temu przy odpowiednio niskiej ilości podaży węglowodanów zahamowane zostaje uczucie głodu.

Dieta ketogeniczna – zalety

• Zaletą diety ketogenicznej jest to, że przez 2-3 miesiące jej stosowania pacjenci czują się lekko, są pełni energii, poprawia się ich koncentracja, mija zmęczenie.
• Głównym założeniem diety keto jest dość szybki spadek masy ciała – regularne przestrzeganie diety powoduje, że waga bardzo szybko spada.
• Gdy w diecie ketogennej wykorzystanie glukozy jako źródła energii zostaje ograniczone, dochodzi do spadku ilości glikogenu, czyli wielocukru zbudowanego z pojedynczych cząstek glukozy. Spadek ilości glikogenu sprawia, że zmniejsza się też ilość wody, którą gromadzony w mięśniach glikogen wiązał. W efekcie następuje spadek masy naszego ciała.
• Dieta ketogeniczna jest polecana pacjentom chorującym na padaczkę, szczególnie dzieciom zmagającym się z padaczką lekooporną. Nie jest do końca odkryte, dlaczego dieta ketogeniczna wpływa na zmniejszenie dolegliwości i częstotliwości napadów padaczki. Naukowcy podejrzewają, że ponieważ ciała ketonowe chronią komórki nerwowe przed atakiem wolnych rodników, może to wpływać na zmniejszenie ataków padaczki.
• Jako zaletę stosowania diety ketogenicznej często wymienia się wspomaganie walki z insulinoopornością – dieta keto może regulować wydzielanie insuliny, ograniczać apetyt na słodycze, zapewniać uczucie sytości na długi czas.
• Dieta ketogenna może być uzupełnieniem terapii onkologicznej – ponieważ jest oparta na średniołańcuchowych kwasach tłuszczowych (MCT), może uzupełniać standardową terapię onkologiczną. Opisano przypadki zahamowania wzrostu złośliwych guzów ośrodkowego układu nerwowego i poprawy stanu odżywienia i funkcjonowania chorych dzieci. Wiele guzów, zwłaszcza ośrodkowego układu nerwowego, wymaga dla swego wzrostu stałej podaży glukozy, którą pobierają ustawicznie z organizmu chorego. Zmuszają go tym samym do ciągłej utraty energii na odtwarzanie glukozy krążącej we krwi. Przyczynia się to do rozwoju wyniszczenia w procesach nowotworowych. Komórki nowotworowe nie są natomiast w stanie efektywnie spalać tłuszczów ani ciał ketonowych, ponieważ na skutek chaotycznego, szybkiego wzrostu mają niesprawne mitochondria. Stąd pomysł zastosowania diety ketogennej celem zahamowania wzrostu guzów nowotworowych poprzez odcięcie ich od dostawy glukozy – idea „zagłodzenia” nowotworu przy jednoczesnej wystarczającej podaży energii dla chorego.

Mimo wielu zalet diety ketogenicznej lekarze apelują, aby plan żywieniowy diety keto był zawsze skonsultowany ze specjalistą oraz poprzedzony wykonaniem odpowiednich badań lekarskich.

Wady diety keto

• Dieta ketogeniczna czyli bogatotłuszczowa może prowadzić do podwyższenia stężenia cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Systematycznie należy monitorować lipidogram. Obserwowane zaburzenia lipidowe są na ogół umiarkowane i mają tendencję do stabilizowania się przy dłuższym stosowaniu diety. W diecie preferowane są wielonienasycone kwasy tłuszczowe, korzystne dla zdrowia układu krążenia, pochodzące z ryb, olejów roślinnych (sojowy, słonecznikowy, rzepakowy itd.), orzechów i pestek dyni czy słonecznika. 
• Do wytwarzania ciał ketonowych z tłuszczów konieczna jest prawidłowa czynność wątroby, zaburzenia pracy wątroby stanowią więc ewidentne przeciwwskazanie do stosowania diety keto.
• Nietolerancja diety bogatotłuszczowej – na diecie ketonenicznej mogą pojawić się następujące skutki uboczne:
  • bóle brzucha,
  • refluks i zgaga,
  • wymioty,
  • wzdęcia lub zaparcia.

Objawy te stanowią istotny problem u ok 25% pacjentów.  W większości przypadków są to problemy przejściowe i przy odpowiednim postępowaniu można je zredukować.

• U niewielkiej liczby pacjentów może dojść jednak do długoterminowych i znacznie poważniejszych działań niepożądanych:
  • zaburzeń elektrolitowych,
  • niedocukrzenia,
  • niedobiałczenia i obrzęków,
  • uszkodzenia nerek i wątroby (zwłaszcza na skutek interakcji z lekami przeciwpadaczkowymi),
  • do uszkodzenia serca – kardiomiopatii.
• Stosunkowo często występuje kamica nerkowa, wymaga to profilaktycznego alkalizowania moczu, obfitego nawadniania pacjenta oraz wykonywania kontrolnych USG.
• Dieta keto może doprowadzić do niedoboru mikroelementów i witamin, które są niezbędne do dostarczenia z dietą, gdyż nasz organizm witamin sam nie produkuje.

>> Przeczytaj też: Jak łączyć witaminy i minerały?

Co jeść na diecie keto – produkty dozwolone

Produkty dozwolone na diecie ketogenicznej to:

• mięso – wołowina, wieprzowina, dziczyzna, drób, jagnięcina;
• ryby i owoce morza – makrela, łosoś, halibut, sardynki;
• Jaja;
• naturalne tłuszcze – masło, oliwa z oliwek, olej kokosowy;
• warzywa – brokuły, kalafior, warzywa liściaste: szpinak, jarmuż, szparagi, sałata, bakłażan, oliwki, cukinia, ogórek, pomidory, papryka, pieczarki, grzyby, awokado, kapusta, brukselka, seler naciowy, wszystkie warzywa niskoskrobiowe;
• nabiał – pełnotłuste mleko, śmietana, jogurty;
• orzechy;
• napoje – woda niegazowana, herbata czarna/zielone, mleko kokosowe/migdałowe. 

Czego nie jeść na diecie ketogenicznej

Niedozwolone produkty na diecie keto:

• cukry – słodycze, napoje gazowane, soki, napoje light;
• produkty typu light;
• ziarna oraz produkty i przetwory pszenne, owsiane, kukurydziane, ryż, ciasta, makarony;
• skrobia – ziemniaki, banany;
• owoce — banany, winogrona, ananas, arbuz, jabłka, pomarańcze.

Przykładowy jadłospis

• I śniadanie

Jajecznica z pieczarkami i awokado przyrządzona na oleju kokosowym.

• II śniadanie

Jogurt tłusty (np. grecki) z truskawkami i orzechami włoskimi i pestkami dyni.

• Obiad

Krewetki uduszone na maśle z sałatką z jarmużu, ogórka, cukinii grillowanej i brokułu. Polane oliwą z oliwek.

• Podwieczorek

Kabanosy, różyczki kalafiora maczane w hummusie.

• Kolacja

Karkówka pieczona w sosie własnym. Z surówką z ogórka kiszonego i cebuli pokropione oliwą z oliwek.

Podsumowanie

Podsumowując, dieta ketogeniczna, w niektórych przypadkach jest bezcenną metodą wspomagającą leczenie. Jednak musi być stosowana z właściwych wskazań i pod uważnym, systematycznym nadzorem lekarza i dietetyka. W razie wystąpienia objawów niedoborów konieczna jest suplementacja brakujących witamin i pierwiastków oraz rozważenie zmiany diety.

Piśmiennictwo

1. Elizabeth G Neal, Hannah Chaff e, Ruby H Schwartz, Margaret S Lawson, Nicole Edwards, Geogianna Fitzsimmons, Andrea Whitney, J Helen Cross The ketogenic diet for the treatment of childhood epilepsy: a randomised controlled trial Lancet Neurol; 2008. 7: 500–06.
2. Kristopher J. Bough andJong M. Rho      Anticonvulsant Mechanisms of the Ketogenic DietEpilepsia; 2007. 48(1):43–58.
3. F.Branco et al. Ketogenic diets: from cancer to mitochondrial diseases and beyond Eur J Clin Invest; 2016. 46 (3): 285–298.
4. Teik-Beng Khoo, Siti Mariam binti Tukimin Sharifah Mariam binti Syed Zainal Abidin, Jaan-Jiar Lai, Noor Adzha binti Yusoof Long-term outcome and tolerability of ketogenic diet treatment for refractory epilepsies in children – A tertiary centre Malaysian experience Neurology Asia; 2016. 21(1): 17-21.