Częste wizyty w toalecie? Dyskomfort w trakcie oddawania moczu? A może nagła zmiana jego zapachu? Czy wszyscy jesteśmy tak samo narażeni na choroby układu moczowego czy może istnieją jakieś różnice między płciami? W jaki sposób możemy uchronić się przed wystąpieniem problemów z pęcherzem moczowym?
Spis treści:
- Zapalenie pęcherza moczowego – czym jest i kto jest najbardziej na nie narażony?
- Objawy zapalenia pęcherza moczowego – na co zwrócić uwagę?
- Przyczyny zapalenia pęcherza moczowego
- Nawracające zapalenie pęcherza – dlaczego problem powraca?
- Diagnostyka zapalenia pęcherza – jakie badania wykonać?
- Leczenie zapalenia pęcherza moczowego
- Podsumowanie
Nie od dziś wiemy, że nasze ciało nie jest pozbawione mikroorganizmów. Bez względu na wiek, skórę człowieka kolonizują liczne drobnoustroje, które w stanie równowagi zdrowotnej (tzw. homeostazy) pełnią funkcję ochronną jako mikrobiom. Przejściową mikroflorę o działaniu potencjalnie patogennym, jesteśmy na co dzień w stanie wyeliminować ze skóry choćby poprzez zabiegi higieniczne.
Co dzieje się w chwili, gdy ten stan ulegnie zachwianiu i pojawią się niepokojące nas objawy, przez co zmuszeni będziemy do częstszych wizyt w toalecie i niejednokrotnie u lekarza?
>> Warto wiedzieć: Mocz – jak powstaje, kiedy zrobić badanie i jak się przygotować?
Zapalenie pęcherza moczowego – czym jest i kto jest najbardziej na nie narażony?
Zapalenie pęcherza moczowego (cystitis) jest obok zapalenia cewki moczowej (uretritis) bardzo powszechnym schorzeniem dróg moczowych i jednym z najczęściej występujących, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Według definicji jest to stan zapalny wywołany przez bakterie, które przez cewkę moczową dostały się do dolnego odcinka układu moczowego (pęcherz moczowy), doprowadzając do szeregu charakterystycznych objawów.
Zakażenia dróg moczowych, w tym zapalenie pęcherza moczowego, w populacji dziecięcej należą do jednej z najczęstszych przyczyn infekcji bakteryjnych, zaraz po zakażeniach układu oddechowego. Statystycznie: u dzieci poniżej 14. roku życia zakażenia układu moczowego dotyczą 1-3% chłopców i 3-10% dziewczynek. W grupie poniżej 1. roku życia jest to nawet 13%.
>> Przeczytaj także: Zakażenia układu moczowego u dzieci
Ile trwa zapalenie pęcherza?
Zapalenie pęcherza moczowego może trwać od 2-3 dni do kilku tygodni. Zdarza się, że przy łagodnym przebiegu choroba trwa krótko. Często jednak, z powodu nieleczonego stanu zapalnego dolnych dróg moczowych, infekcja rozprzestrzenia się dalej powodując zapalenie miąższu nerkowego i objawy ogólne jak: gorączka, dreszcze, bóle okolicy lędźwiowej, nudności, wymioty. Wraz z pogłębianiem się procesu chorobowego, może dojść także do zakażenia uogólnionego organizmu, czyli urosepsy.
>> Warto wiedzieć: Nerki – położenie, budowa, funkcje, najczęstsze choroby nerek
Objawy zapalenia pęcherza moczowego – na co zwrócić uwagę?
Zapalenie pęcherza moczowego daje szereg bardzo charakterystycznych objawów, jak:
- gorączka lub stan podgorączkowy;
- ból w okolicy podbrzusza lub towarzyszący próbie oddania moczu;
- częste parcie w okolicy pęcherza moczowego i częste oddawanie moczu wraz z uczuciem niepełnego opróżnienia;
- ropomocz, krwiomocz;
- mimowolne oddawanie moczu;
- zmiana zapachu oddawanego moczu.
>> Przeczytaj także: Częstomocz, wielomocz i oddawanie moczu w nocy – jakie są przyczyny?
Przyczyny zapalenia pęcherza moczowego
Istnieje szereg różnych czynników mogących mieć wpływ na rozwój zapalenia pęcherza moczowego. Są to mechanizmy zależne od patogenu wywołującego zakażenia, jak np. zdolność do nadmiernego przylegania drobnoustroju do nabłonka dróg moczowych, a także czynniki ludzkie.
Do przyczyn zależnych od pacjenta/człowieka zaliczyć możemy:
- wady układu moczowego w tym powiązane z utrudnionym odpływem moczu;
- wcześniejsza antybiotykoterapia;
- występowanie zakażenia układu moczowego w przeszłości;
- niewłaściwa higiena okolicy ujścia cewki moczowej;
- aktywność seksualna (głównie wśród kobiet);
- kamica układu moczowego i inne stany mogące ją wywołać;
- zabiegi z użyciem narzędzi na drogach moczowych, np. cewnikowanie pęcherza moczowego;
- brak kontroli nad funkcją mięśnia wypieracza pęcherza moczowego i przetrzymywanie moczu (zbyt długie przerwy w oddawaniu moczu mimo jego obecności w pęcherzu);
- korzystanie z publicznych toalet;
- zaparcia (zwłaszcza u dzieci);
- współistniejące infekcje ginekologiczne u kobiet;
- noszenie nieodpowiedniej bielizny z domieszką sztucznych włókien.
Nawracające zapalenie pęcherza – dlaczego problem powraca?
Zapalenia pęcherza moczowego może być chorobą przytrafiającą się raz na kilka miesięcy czy lat lub problemem, który będzie nawracał. To, z jaką częstotliwością pojawi się u danego człowieka, zależy od wielu czynników.
Na częstość występowania tego schorzenia wpływ mają m.in.:
- stany prowadzące do utrudnionego odpływu moczu;
- ciąża;
- kamica nerkowa;
- cukrzyca;
- stosowanie leków mogących obniżyć odporność organizmu;
- choroby układu nerwowego i wiążące się z tym zaburzenia lub uszkodzenie pooperacyjne funkcji zwieraczy;
- cewnikowanie pęcherza moczowego.
Kobiety z uwagi na bliskie sąsiedztwo anatomiczne okolicy odbytu, cewki moczowej i krocza są bardziej narażone na zakażenia pęcherza moczowego. Im większa aktywność seksualna, bądź częstsze zmiany partnerów, tym ryzyko nawrotów infekcji będzie wyższe.
Diagnostyka zapalenia pęcherza – jakie badania wykonać?
Warunkiem niezbędnym do rozpoznania ostrego zapalenia pęcherza moczowego jest przede wszystkim wywiad zebrany od pacjenta zgłaszającego się po poradę do gabinetu lekarskiego. Powinien on zawierać takie informacje jak: objawy infekcji, czas trwania dolegliwości czy też występowanie ew. czynników mogących zwiększać ryzyko zachorowania na tę przypadłość. Uzupełnieniem jest badanie fizykalne: ocena okolicy narządów moczowo-płciowych (wykluczenie m.in. zewnętrznych wad budowy cewki moczowej, czy krocza, a także stanów zapalnych tej okolicy), badanie powłok brzusznych, okolicy lędźwiowo-krzyżowej, pomiar temperatury ciała.
Poza występowaniem charakterystycznych objawów, niezwykle ważne jest stwierdzenie obecności chorobotwórczych drobnoustrojów w dolnej części układu moczowego.
Jest to możliwe dzięki wykonaniu badania ogólnego moczu. Obecność bakterii w badanej próbce osadu moczu, wraz z obecnością azotynów, zmianą pH moczu, leukocyturią (pojawienie się leukocytów w moczu), erytrocyturią (czerwone krwinki wykryte w próbce) pozwala na postawienie rozpoznania zapalenia pęcherza moczowego. Uzupełnieniem jest badanie posiewu moczu wraz z antybiogramem (zwłaszcza w przypadkach nawrotów zapalenia pęcherza moczowego lub przy nieskuteczności dotychczasowego leczenia).
Podczas zbiórki moczu do analizy laboratoryjnej niezwykle istotna jest technika pobrania próbki. Często nie zdajemy sobie sprawy z tego, że w postawieniu prawidłowej diagnozy i dobraniu skutecznego leczenia ważne jest to, czy odpowiednio przygotujemy się do badania. Najczęstszym błędem spotykanym w codziennej praktyce jest:
- pobranie moczu przypadkowo przy okazji wizyty w laboratorium czy przychodni z punktem pobrań;
- pobranie pierwszej próbki moczu pojawiającego się po nocy;
- przechowywanie moczu sprzed 1-2 dni w lodówce przed dostarczeniem do laboratorium;
- dostarczenie próbki do analizy w nieodpowiednim pojemniku nieprzystosowanym do pobierania moczu do badań.
Mocz do analizy, zarówno ogólnej, jak i mikrobiologicznej, powinien być pobrany ze środkowego strumienia, po nocy i kilku godzinach potencjalnej inkubacji moczu w pęcherzu moczowym.
Próbki powinny być pobrane po uprzedniej dokładnej toalecie okolicy ujścia cewki moczowej i możliwie przed włączonym leczeniem.
W sytuacjach trudnych diagnostycznie, poza badaniem ogólnym moczu, badaniem mikrobiologicznym (posiewem moczu) wykorzystuje się także badania z krwi i elementy diagnostyki obrazowej jak:
- morfologia z rozmazem;
- białko C- reaktywne (CRP);
- stężenie kreatyniny;
- badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej i układu moczowego (USG);
w celu określenia obecności stanu zapalnego i ewentualnego zróżnicowania zapalenia pęcherza moczowego z zakażeniami górnych dróg moczowych.
Leczenie zapalenia pęcherza moczowego
Głównym czynnikiem etiologicznym zapaleń pęcherza moczowego są bakterie Gram (-), w tym Escherichia coli (E.coli) – w niemal 90% odpowiadająca za infekcje niepowikłane.
Do innych bakterii wywołujących infekcje dolnych dróg moczowych zaliczamy m.in. Klebsiella Spp., Proteus mirabilis, Staphylococcus saprophyticus etc.
W leczeniu typowego zapalenia pęcherza moczowego wykorzystujemy szereg preparatów jak:
- nitrofurantoina, furazydyna;
- trimetoprim, kotrimoksazol;
- fosfomycyna;
- piwmecylinam;
- nitroxolina.
W przypadku nieskuteczności preparatów pierwszego wyboru lub przy nawrotowych, opornych zapaleniach pęcherza moczowego, w leczeniu wykorzystywane są m.in. cefalosporyny i amoksycylina z kwasem klawulanowym, a także chinolony (u osób dorosłych).
Czas leczenia zależny jest od rodzaju preparatu. Fosfomycyna podawana jest w jednorazowej dawce, pozostałe preparaty zwykle stosowane są do 3-5 dni, a kotrimoksazol do 10 dni. Celem leczenia zapalenia pęcherza moczowego jest uniknięcie wtórnego zakażenia górnego odcinka układu moczowego i uogólnionej infekcji organizmu, wyjałowienie pęcherza moczowego z drobnoustrojów chorobotwórczych, wyeliminowanie stanu zapalnego.
Podsumowanie
Każdy z nas chociaż raz w swoim życiu prawdopodobnie będzie miał do czynienia z ostrym zapaleniem pęcherza moczowego. Schorzenie to potrafi być bardzo uciążliwe, czasem trudne do całkowitego wyleczenia. Przekonały się o tym osoby, które latami borykają się z nawrotami infekcji. W zapobieganiu wystąpienia tej powszechnej przypadłości warto stosować duże ilości płynów w ciągu doby, dbać o odpowiednią higienę okolic intymnych, korzystać z przewiewnej i bawełnianej bielizny czy też regularnie korzystać z toalety, by nie doprowadzić do przetrzymywania moczu w pęcherzu moczowym. Stosowanie preparatów z żurawiną także może przyczynić się do zmniejszenia kolonizacji chorobotwórczych bakterii, a tym samym zmniejszyć nawroty zakażeń dróg moczowych.
Każda nieprzyjemna dolegliwość związana z możliwą infekcją pęcherza moczowego powinna być skonsultowana z lekarzem, gdyż brak odpowiedniego leczenia może skutkować szeregiem powikłań zdrowotnych, nie tylko ze strony układu moczowego.
Bibliografia
- dostęp online 04.01.2025 https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/choroby/chorobyudoroslych/51947,zapalenie-pecherza-i-inne-zakazenia-ukladu-moczowego
- „Pediatria w praktyce lekarza POZ” A. Dobrzańska, Ł. Obrycki, P. Socha, wyd. Standardy medyczne, Warszawa 2022, wydanie I
- „Przewodnik antybiotykoterapii 2024” pod red. Katarzyny Dzierżanowskiej- Fangrat, wyd. a-medica press.
