Rak płuca od wielu lat stanowi wiodącą przyczynę zgonów na tle nowotworowym na całym świecie wraz z najwyższym wskaźnikiem śmiertelności zarówno wśród kobiet jak i mężczyzn. Ryzyko zachorowania jest statystycznie trzykrotnie wyższe u płci męskiej, wrasta wraz z wiekiem. Co roku z powodu nowotworu płuca umiera na świecie prawie 4 miliony ludzi. W Polsce każdego roku co najmniej 20 tysięcy osób mierzy się z nowym rozpoznaniem raka płuca.
Spis treści:
- Rak płuc – co to za choroba?
- Nowotwór płuca – jakie daje objawy?
- Gdzie najczęściej daje przerzuty rak płuc?
- Diagnostyka raka płuc – jakie badania wykonać?
- Leczenie raka płuc
- Rak płuc – jakie są rokowania?
Rak płuc – co to za choroba?
Rak płuca jest to postępująca choroba nowotworowa układu oddechowego o niekorzystnym rokowaniu. Wieloletnie narażenie organizmu na substancje rakotwórcze, m.in. zawarte w dymie nikotynowym (palenie czynne lub przebywanie w zadymionych pomieszczeniach) czy poprzez zawodowy kontakt z metalami ciężkimi, np. azbestem, substancjami chemicznymi lub promieniowaniem jonizującym, prowadzi do nieprawidłowego rozrostu lub przemian nowotworowych uszkodzonych komórek w tkance płucnej (głównie pochodzenia oskrzelowego). W następstwie tego dochodzi do rozsiewu nowotworu poza granice narządu i rozwój choroby.
>> Przeczytaj także: Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu oddechowego człowieka
Jak długo rozwija się rak płuc?
Zanim pojawią się pierwsze objawy, mogące wskazywać na proces chorobowy, rak płuca może przez lata rozsiewać swoje nieprawidłowe komórki po całym organizmie. W zależności od typu nowotworu, do chwili rozpoznania raka może upłynąć kilka – kilkanaście tygodni, jak i wiele lat. Tempo przemian nowotworowych w dużej mierze zależy od budowy histologicznej komórek rakowych i rodzaju nowotworu.
Nowotwór płuca – jakie daje objawy?
Rak płuca może dawać o sobie znać na różne sposoby, w zależności od stopnia zawansowania zmiany czy jej lokalizacji, obecności lub braku przerzutów do węzłów chłonnych i narządów odległych.
Rak płuc – objawy początkowe
Nowotwór płuca w początkowym czasie trwania nie daje żadnych objawów, często wykrywany jest przypadkowo w związku z przeprowadzaną diagnostyką w innym kierunku. Na tym etapie zaawansowania najczęściej stawiana jest pierwotna diagnoza w związku z badaniami okresowymi do pracy i zleconym przez lekarzy badaniu RTG klatki piersiowej czy wykonaniem profilaktycznych badań niskoemisyjnej tomografii komputerowej (TK).
Objawy zaawansowanego raka płuc
Zaawansowana postać nowotworu płuc daje objawy związane z miejscowym rozrostem guza pod postacią:
- kaszlu lub zmiany dotychczasowego charakteru istniejącego już kaszlu;
- narastania gorszej tolerancji wysiłku pod postacią płytszego i częstszego oddechu;
- dyskomfortu w obrębie klatki piersiowej;
- odkrztuszania krwistej wydzieliny z dróg oddechowych;
- nawracających epizodów gorączek;
- przewlekających się, zbyt częstych infekcji dolnych dróg oddechowych.
Są to także objawy związane z rozprzestrzenianiem się raka na sąsiednie narządy w obrębie klatki piersiowej, czyli:
- zaburzenia rytmu serca;
- chrypka;
- zaburzenia połykania i przełykania;
- bóle obręczy barkowej (przy naciekaniu splotu barkowego) jako zaburzenia czucia i nawracające stany zapalne korzeni nerwowych odcinka szyjnego kręgosłupa;
- bóle kostne, złamania patologiczne (w przypadku wystąpienia przerzutów);
- bóle brzucha, nudności, wymioty, ubytek masy ciała, żółtaczka, spadek apetytu;
- ogólne osłabienie organizmu, zlewne poty, pogłębiająca się niedokrwistość;
- bóle głowy, zawroty głowy, częste zmiany nastroju (naciekane ośrodkowego układu nerwowego).
Gdzie najczęściej daje przerzuty rak płuc?
Najczęstszą lokalizacją przerzutowania raka płuca w obrębie odległych narządów są:
– węzły chłonne;
– wątroba;
– kości;
– ośrodkowy układ nerwowy (OUN).
>> Przeczytaj także: Rak wątroby – objawy, przyczyny, leczenie i rokowania.
Diagnostyka raka płuc – jakie badania wykonać?
Podstawowym badaniem obrazowym, które służy do wstępnej diagnostyki zmian ogniskowych i nowotworów płuc jest zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej (RTG). Typowe w obrazie radiologicznym zmiany mogące sugerować nowotwór, to:
- guz w obrębie miąższu narządu;
- obecność płynu w jamie opłucnej;
- nieprawidłowe uniesienie przepony;
- niedodma;
- powiększenie cienia wnęk płuc lub śródpiersia;
- zmiany ogniskowe w obrębie kostnych struktur klatki piersiowej i żeber.
RTG klatki piersiowej nie jest badaniem precyzyjnie określającym zmiany małe i zlokalizowane w obrębie śródpiersia, pozwala na zdiagnozowanie dużych guzów nowotworowych narządu.
Podstawowym badaniem wykorzystywanym w diagnostyce obrazowej raka płuc wciąż pozostaje tomografia komputerowa (TK).
Wśród pozostałych badań z zakresu diagnostyki obrazowej wymienić warto:
- Pozytonowa tomografia emisyjna (PET) – pozwala na ocenę niewielkich zmian przerzutowych w obrębie śródpiersia, wskazanie potencjalnych ognisk nowotworowych poza klatką piersiową czy rozległości zmiany w obrębie niedodmy;
- Rezonans magnetyczny (MRI) – służy do oceny zmian zlokalizowanych w szczycie płuca lub przykręgosłupowo, przy mniejszej dokładności innych metod obrazowania w tej lokalizacji;
Poza badaniami obrazowymi w diagnostyce zmian nowotworowych wykorzystuje się także:
- badanie cytologiczne plwociny;
- badanie płynu z jamy opłucnej;
- bronchofiberoskopię;
- biopsję przez ścianę klatki piersiowej;
- biopsję endoskopową pod kontrolą ultrasonografii;
- badania laboratoryjne.
W zakresie diagnostyki laboratoryjnej wykorzystywane są takie parametry jak:
- morfologia krwi obwodowej z rozmazem;
- parametry wątrobowe: AST, ALT, GGTP, ALP;
- parametry nerkowe:mocznik, kreatynina, eGFR;
- badanie ogólne moczu.
W niektórych typach nowotworu płuca w surowicy krwi pojawia się podwyższone stężenie markerów nowotworowych, jak np.:
- antygen CEA (rakowo-płodowy)
- CYFRA 21-1 (fragment CK 19 cytokeratyny)- charakterystyczny dla raka płaskonabłonkowego
- NSE (swoista enolaza neuronowa)- rozpoznawana w raku drobnokomórkowym płuc.
Ich stężenie jest zależne od wielkości masy guza, nie są one kluczowymi parametrami mającymi wpływ na dalsze leczenie osób z rozpoznanym nowotworem.
>> Przeczytaj także: Markery nowotworowe w diagnostyce raka płuc
Leczenie raka płuc
Przed zaplanowaniem dalszego leczenia onkologicznego, w chwili postawienia diagnozy nowotworu, kluczowe jest rozpoznanie na podstawie badania histopatologicznego lub cytologicznego materiału zmienionych chorobowo tkanek.
Na tej podstawie wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje raka płuca, a tym samym ustala schemat dalszego postępowania leczniczego.:
- rak niedrobnokomórkowy (NSCLS);
- rak drobnokomórkowy (SCLS).
Przed włączeniem leczenia każdorazowo pacjent poddawany jest ustaleniu stopnia złośliwości wg skali G (dotyczy raka niedrobnokomórkowego) i stopnia zaawansowania nowotworu według klasyfikacji TNM. Na jej podstawie ustala się:
- T – wielkość guza;
- N – obecność ewentualnych przerzutów do najbliżej położonych węzłów chłonnych;
- M – obecność ewentualnych przerzutów do narządów odległych.
W przypadku postaci niedrobnokomórkowej (NSCLS) podstawą leczenia jest całkowite usunięcie guza wraz z marginesem zdrowych tkanek (leczenie operacyjne). Często ten sposób terapii łączony jest z innymi metodami, jak radioterapia i chemioterapia. Zabieg operacyjny możliwy jest często tylko u około 15% chorych z nowotworem sklasyfikowanym w I i II stopniu zaawansowania wg TNM (z uwagi na późną rozpoznawalność choroby).
Rak drobnokomórkowy (SCLS) jest z kolei najbardziej agresywną postacią nowotworu płuca. Rozwija się dynamicznie, często rozpoznawany jest w postaci bardzo zaawansowanych zmian w obrębie płuc i narządów odległych. Jest podatny na chemioterapię. Standardowy cykl leczenia trwa kilka miesięcy (4-6 cykli farmakoterapii). Pozwala na uzyskanie remisji choroby w 80-90% . W ograniczonej postaci tego typiu nowotworu zastosowanie znajduje także radioterapia zmiany pierwotnej jak i okolicznych węzłów chłonnych.
Rak płuc – jakie są rokowania?
Rak płuca jest jednym z najgorzej rokujących nowotworów. Jedynie u 10% chorych istnieje szansa 5-letniego przeżycia, a w przypadku niedrobnokomórkowego raka podatnego na leczenie operacyjne przeżycie możliwe jest jedynie u 30-40% osób. W chwili postawienia diagnozy, zwłaszcza drobnokomórkowej postaci nowotworu, z uwagi na obecność przerzutów odległych, czas przeżycia szacuje się na 6-8 tygodni w przypadku braku podjętego jakiegokolwiek leczenia, a 5 lat przeżywa zaledwie kilka procent chorych.
Rak płuca od lat stanowi duże wyzwanie dla współczesnej onkologii. Wciąż znajduje się na pierwszym miejscu wśród nowotworów u obu płci na całym świecie. Palenie tytoniu jest najczęstszym czynnikiem ryzyka rozwoju raka płuc, odpowiadając niemal za 85% przypadków nowych rozpoznań choroby. Sam nowotwór jest często diagnozowany w chwili, gdy osiąga postać zaawansowaną na tyle, że możliwości terapeutyczne stają się coraz bardziej ograniczone. Duże nadzieje pokładane są w profilaktyce wtórnej polegającej na wykrywaniu zmian przednowotworowych i nowotworowych poprzez przesiewowe badania z użyciem niskodawkowej tomografii komputerowej (TK).
Niezwykle ważne jest zapobieganie nowotworom tytoniozależnym, dlatego szczególny nacisk powinniśmy kłaść na promowanie zachowań prozdrowotnych mających na celu m.in.: ograniczenie spożycia papierosów, przebywania w pomieszczeniach zadymionych, działania ograniczające zapylenie w środowisku pracy.
Bibliografia
- dostęp online 3.01.2025 https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/chorobynowotworowe/84436,rak-pluc-objawy-przyczyny-rodzaje-badania-leczenie
- dostęp online 7.01.2025 https://www.zwrotnikraka.pl/wczesne-objawy-raka-pluc/
- Interna Szczeklika, wyd. Medycyna Praktyczna , Kraków 2021
- dostęp online 4.01.2025 https://www.termedia.pl/Klasyfikacja-histopatologiczna-raka-pluca,60,16139,1,0.html
- dostęp online 6.01.2025 https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/lung-cancer
- dostęp online 10.01.2025 https://radiopaedia.org/articles/lung-cancer-staging-iaslc-8th-edition
