Zapalenie oskrzeli – charakterystyka choroby, objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Sezon jesienno-zimowy to czas zwiększonej częstości zachorowań na różnego rodzaju infekcje. Jedną z jednostek chorobowych, która dotyka osoby w każdym wieku, jest ostre zapalenie oskrzeli. Jakie daje objawy? Czy istnieją skuteczne sposoby leczenia? Jak można zapobiegać zachorowaniom?

Spis treści:

1. Zapalenie oskrzeli – co to za choroba?
2. Zapalenie oskrzeli – objawy
3. Jak można zachorować na zapalenie oskrzeli?
4. Zapalenie oskrzeli a przewlekłe zapalenie oskrzeli – czym się różni?
5. Zapalenie oskrzeli – diagnostyka
6. Leczenie zapalenia oskrzeli – o czym warto pamiętać?
7. Podsumowanie

Zapalenie oskrzeli – co to za choroba?

Ostre zapalenie oskrzeli to zespół kliniczny – czyli zbiór objawów – charakteryzujący się stosunkowo krótkim, samoograniczającym się procesem zapalnym dużych i średnich dróg oddechowych.

Jak widać zapalenie oskrzeli nie jest chorobą jednorodną przyczynowo – do wystąpienia podobnych objawów może prowadzić dużo różnych zarazków. Zdecydowaną większość stanowią wirusy, choć zdarza się, że przyczyną objawów są bakterie, w tym tzw. atypowe.

Zapalenie oskrzeli – objawy

Do najczęstszych, typowych objawów ostrego zapalenia oskrzeli zalicza się:

• kaszel – początkowo suchy, po kilku dniach produktywny,
• długotrwały lub silny kaszel może prowadzić do bólu ściany klatki piersiowej lub zamostkowego bólu mięśniowo-szkieletowego, zwykle samoustępującego,
• gorączka, zazwyczaj niska,
• uczucie zmęczenia,
• bóle mięśniowo-szkieletowe,
• niekiedy trudności w oddychaniu i/lub świszczący oddech (charakterystyczny dźwięk przy wydechu).

Kaszel utrzymuje się zazwyczaj przez 10 do 20 dni, a według danych literaturowych mediana czasu trwania wynosi 18 dni. Odkrztuszana wydzielina ma kolor przejrzysty lub żółtawy; pamiętaj, że nie jest on wyznacznikiem przyczyny. Ropna plwocina zazwyczaj nie wiąże się z infekcją bakteryjną i nie jest wskazaniem do włączenia antybiotyku.

Jak można zachorować na zapalenie oskrzeli?

Zapalenie oskrzeli jest wywoływane przez mikroorganizmy, stąd do zachorowania dochodzi poprzez zakażenie. Zdecydowana większość z nich przenosi się drogą kropelkową. Ryzyko zachorowania można zmniejszyć, stosując proste zasady:

• dbaj o higienę rąk,
• noś maseczkę ochronną w zatłoczonych miejscach zamkniętych (placówki ochrony zdrowia, centra handlowe, komunikacja miejska),
• zadbaj o odporność – odpowiednie leczenie chorób przewlekłych (jeśli takowe występują), zdrowa zbilansowana dieta, regularna aktywność fizyczna, suplementacja witaminy D3.

>> Przeczytaj też: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

Zapalenie oskrzeli a przewlekłe zapalenie oskrzeli – czym się różni?

Zapalenie ostre od przewlekłego różni się głównie czasem trwania objawów, lecz nie tylko. Jak już wspomniano, postać ostra trwa zazwyczaj do 3-4 tygodni; objawy trwające dłużej są określane jako postać przewlekła. W zależności od wieku przyjmuje się nieco różną klasyfikację wynikającą z patofizjologii schorzenia:

• u dzieci dominuje tzw. przewlekłe bakteryjne zapalenie oskrzeli, definiowane jako codzienny mokry kaszel trwający powyżej 4. tygodni, ustępujący po zastosowaniu odpowiednich antybiotyków (zwykle amoksycyliny z kwasem klawulanowym) i braku wskaźników sugerujących alternatywną przyczynę kaszlu,
• u dorosłych przewlekłym zapaleniem oskrzeli określa się produktywny kaszel trwający przez co najmniej 3 miesiące w ciągu 2 kolejnych lat, dotyczy głównie osób z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc.

>> To może Cię zainteresować: Sezonowe zakażenia układu oddechowego – ostre zakażenia górnych dróg oddechowych

Zapalenie oskrzeli – diagnostyka

Rozpoznanie ustalane jest na podstawie wywiadu i badania przedmiotowego przeprowadzanych przez lekarza. W większości przypadków nie są potrzebne badania dodatkowe, jednak w razie wątpliwości wykonywane są następujące z nich:

• morfologia z rozmazem,
• wymazy z nosogardła, głównie szybki test antygenowy, tzw. COMBO; niekiedy stosuje się oznaczenie patogenów metodą PCR, jednak ograniczeniem pozostaje wysoki koszt,
• badanie mikrobiologiczne plwociny,
• przeciwciała przeciwko krztuścowi (w klasie IgG, a także IgA),
• badania obrazowe: RTG klatki piersiowej i/lub USG płuc.

Leczenie zapalenia oskrzeli – o czym warto pamiętać?

Terapia zapalenia oskrzeli ma charakter objawowy, a celami leczenia są głównie zapobieganie powikłaniom oraz zapewnienie odpowiedniej jakości życia.

Pierwszy z wymienionych osiąga się poprzez stosowanie leków mukolitycznych, a drugi poprzez nawilżenie powietrza, odpoczynek, unikanie czynników drażniących drogi oddechowe (dym tytoniowy, zadymione powietrze, kurz, pył), doraźnie i krótkotrwale leków przeciwkaszlowych.

Podsumowanie

Ostre zapalenie oskrzeli jest częstą, samoograniczającą się chorobą, przebiegającą z kaszlem i objawami ogólnymi takimi jak osłabienie, zmęczenie, bóle mięśni i stawów czy gorączka. Rozpoznanie opiera się na obrazie klinicznym. Leczenie jest objawowe, wspomagające. W przypadku, gdy objawy są mocno nasilone, pamiętaj – warto skonsultować się z lekarzem.

Źródła

1. Zhang J, Wurzel DF, Perret JL, Lodge CJ, Walters EH, Dharmage SC. Chronic Bronchitis in Children and Adults: Definitions, Pathophysiology, Prevalence, Risk Factors, and Consequences. J Clin Med. 2024 Apr 20;13(8):2413. doi: 10.3390/jcm13082413. PMID: 38673686; PMCID: PMC11051495. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11051495/ (dostęp 14.01.2025).
2. Widysanto A, Mathew G. Chronic Bronchitis. 2022 Nov 28. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan–. PMID: 29494044. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29494044/ (dostęp 14.01.2025).
3. Wark P. Bronchitis (acute). BMJ Clin Evid. 2011 Jun 20;2011:1508. PMID: 21711957; PMCID: PMC3275297 https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3275297/ (dostęp 14.01.2025).
4. Walsh EE. Acute Bronchitis. Mandell, Douglas, and Bennett’s Principles and Practice of Infectious Diseases. 2015:806–809.e1. doi: 10.1016/B978-1-4557-4801-3.00066-7. Epub 2014 Oct 31. PMCID: PMC7152497 https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7152497/ (dostęp 14.01.2025).
5. Singh A, Avula A, Zahn E. Acute Bronchitis. [Updated 2024 Mar 9]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK448067/ (dostęp 14.01.2025).