Choroby układu krążenia pochodzenia miażdżycowego stanowią główną przyczynę zgonów w Polsce, jak i na świecie. Jednym z kluczowych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego są zaburzenia lipidowe, w tym zbyt wysokie stężenie cholesterolu frakcji LDL.
Najskuteczniejszą terapią zapobiegającą chorobom serca pochodzenia miażdżycowego jest stosowanie statyn, które obniżają stężenie cholesterolu we krwi. Niestety duży odsetek chorych nie stosuje leczenia hipolipemizującego, m.in. ze względu na obawy przed działaniami niepożądanymi.
Spis treści:
- Statyny – czy należy się ich bać?
- Jak ustalić bezpieczną farmakoterapię obniżającą cholesterol?
- Kiedy należy rozpocząć terapię statynami?
Statyny – czy należy się ich bać?
Zaburzenia lipidowe to najczęściej występujący czynnik ryzyka chorób układu krążenia. Problem dotyczy nawet 21 milionów osób w Polsce, ponad 60% populacji dorosłej, a w wieku powyżej 65 r.ż. nawet 70% osób. Problem pogłębia niska świadomość o konieczności regularnego badania profilu lipidowego (lipidogramu) we krwi. Skuteczna diagnostyka, optymalne leczenie niefarmakologiczne i farmakologiczne zaburzeń lipidowych może zapobiec chorobom serca.
Na temat statyn, jak i roli cholesterolu LDL (tzw. „złego cholesterolu”) i nasyconych kwasów tłuszczowych w chorobach układu sercowo-naczyniowego krąży wiele mitów. Nieprawdziwe informacje związane z rzekomymi powikłaniami w trakcie stosowania statyn są często konsekwencją niewłaściwie dobranego rodzaju statyny i/lub jej dawki do konkretnego pacjenta.
Zbyt późne podjęcie leczenia oraz nieprawidłowo dobrana farmakoterapia może skutkować brakiem osiągnięcia celów terapeutycznych. Szacuje się, że tylko 24% pacjentów w Polsce osiąga cele terapeutyczne w postaci obniżenia stężenia cholesterolu LDL we krwi.
Tymczasem statyny to leki, które zrewolucjonizowały terapię zaburzeń lipidowych. W największym stopniu obniżają stężenie cholesterolu frakcji LDL. Poza tym mają bardzo szerokie spektrum działania, ponieważ oprócz obniżania stężenia cholesterolu:
- działają przeciwzapalnie,
- stabilizują blaszkę miażdżycową,
- mają pozytywny wpływ na układ krzepnięcia i funkcję płytek krwi.
Dlatego też korzyści ze stosowania tych leków u osób z chorobami układu sercowo-naczyniowego są ogromne.
Statyny są bardzo bezpieczne, pod warunkiem ich prawidłowego stosowania.
Warto przeczytać też:
>> Lipoproteiny – klucz do zrozumienia lipidogramu
>> Zaburzenia lipidowe – leczenie niefarmakologiczne
Jak ustalić bezpieczną farmakoterapię obniżającą cholesterol?
Niezmiernie istotna w codziennej praktyce klinicznej jest kwestia wyboru optymalnego rodzaju statyny i jej dawki. Drugą sprawą, aby terapia była bezpieczna, jest uwzględnienie chorób współistniejących i tym samym innych, równocześnie stosowanych leków. Podczas terapii hipolipemizującej może dochodzić do niekorzystnych interakcji z różnymi jednoczasowo przyjmowanymi preparatami leczniczymi i suplementami diety.
Farmakoterapia w przypadku zaburzeń lipidowych powinna być spersonalizowana, a więc dobrana indywidulanie dla każdego pacjenta. W tym celu mogą zostać wykorzystane testy farmakogenetyczne, na których podstawie lekarz podejmuje decyzję o postępowaniu terapeutycznym.
Rodzajów statyn dostępnych na polskim rynku jest kilka, dlatego też istnieje możliwość dobrania indywidualnego leczenia, aby terapia farmakologiczna była jak najbardziej skuteczna i bezpieczna.
W panelu farmakogenetycznym, dostępnym w ALAB laboratoria, jest analizowanych aż 7 statyn pod kątem odpowiedzi pacjenta na leczenie, w tym najbardziej popularne i tym samym najczęściej stosowane:
- rozuwastatyna,
- simwastatyna,
- atorwastatyna.
W celu wykonania testu i analizy profilu genetycznego pacjenta, pobiera się jedną próbkę krwi. Badania genetyczne mogą poprawić skuteczność leczenia statynami oraz zminimalizować ryzyko ewentualnego wystąpienia działań niepożądanych.
Kiedy należy rozpocząć terapię statynami?
Podwyższone stężenie cholesterolu nie daje żadnych objawów. Jednym z pierwszych symptomów podwyższonego cholesterolu jest występowanie zdarzeń sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca i/lub udar mózgu. Dlatego tak ważne jest regularne badanie lipidogramu, który obejmuje oznaczenie we krwi:
- cholesterolu całkowitego (TC),
- cholesterolu frakcji LDL (LDL-C),
- cholesterolu frakcji HDL (HDL-C),
- triglicerydów (TG),
- nie-HDL-C – (wartość wyliczana poprzez odjęcie od TC wartości stężeń HDL-C),
- apolipoproteiny B.
W celach profilaktycznych zaleca się wykonanie oznaczenia lipidogramu co 5 lat u osób po 20 r.ż. W przypadku nieprawidłowych wyników i stwierdzenia zaburzeń lipidowych, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem w celu podjęcia odpowiedniej, zindywidualizowanej farmakoterapii, która może obejmować również włączenie statyn.
Badania lipidogramu, w przypadku rozpoznanej dyslipidemii, należy wykonywać przynajmniej raz w roku w celu monitorowania efektów leczenia. Badanie farmakogenetyczne zaś, które umożliwia indywidualny dobór sposobu leczenia, wystarczy wykonać raz na całe życie – geny danej osoby są niezmienne.
Warto jednak nadmienić, że w przyszłości nowe odkrycia medycyny mogą sprawić, że konieczne będzie przeanalizowanie dodatkowych genów i w przypadku tych nowych genów konieczna będzie nowa analiza krwi.
>> Dowiedz się więcej: Cholesterol nie-HDL – holistyczne podejście do monitorowania zaburzeń metabolicznych
Piśmiennictwo
- Mach F., Baigent C., Catapano A.L, i in. Wytyczne ESC/EAS dotyczące postępowania w dyslipidemiach: jak dzięki leczeniu zaburzeń lipidowych obniżyć ryzyko sercowonaczyniowe (2019). Zeszyty Edukacyjne. Kardiologia Polska, 2020, 3, (dostęp 22.01.2025).
- Sosnowska B., Stępińska J., Mitkowski P., i in. Recommendations of the Experts of the Polish Cardiac Society (PCS) and the Polish Lipid Association (PoLA) on the diagnosis and management of elevated lipoprotein(a) levels. Arch Med. Sci., 2024, 20(1), 8-27, (dostęp 22.01.2025).
- Ahangari N., Doosti M., Mobarhan M.G. i in. Personalised medicine in hypercholesterolaemia: the role of pharmacogenetics in statin therapy. Ann Med., 2020, 52(8), 462-470 (dostęp 22.01.2025).
