Nawracający kaszel, gdy dziecko jest zdrowe? Przerywanie aktywności ruchowej z powodu duszności i/lub kaszlu? Alergia i/lub atopowe zapalenie skóry w wywiadzie? Jeśli powyższe pytania wydają się sugestywne co do stanu Twojego dziecka, koniecznie dowiedz się, czym jest astma.
Spis treści:
- Czym jest astma?
- Przyczyny astmy oskrzelowej u dzieci
- Objawy astmy u dzieci
- Astma u dzieci – diagnostyka
- Jak przebiega leczenie astmy u dzieci?
- Astma u dzieci – podsumowanie
Czym jest astma?
Astma jest przewlekłą chorobą układu oddechowego charakteryzującą się nadreaktywnością oskrzeli, co przejawia się nawracającymi epizodami świszczącego oddechu (charakterystyczny dźwięk wydawany podczas wydechu), kaszlu i duszności.
Choroba dotyka około 14% dzieci na całym świecie, co czyni ją najczęstszą przewlekłą chorobą układu oddechowego wieku dziecięcego.
>> Więcej informacji znajdziesz tu: Astma – przyczyny, objawy, rodzaje i leczenie
Przyczyny astmy oskrzelowej u dzieci
Nie istnieje jedna przyczyna wywołująca astmę. Choroba jest wieloczynnikowa i według obecnego stanu wiedzy prowadzi do niej ekspozycja na określone warunki środowiskowe u osób genetycznie predysponowanych.
Udowodniono, że ryzyko rozwoju astmy zwiększają:
- czynniki genetyczne: mutacje w genach takich jak ORMDL3, GSDMB, PYHIN1,
- czynniki prenatalne: wcześniactwo, niska masa urodzeniowa, niedobór witaminy D3 u matki, wiek matki poniżej 20. roku życia,
- astma u najbliższych krewnych (rodziców i rodzeństwa),
- atopowe zapalenie skóry,
- obecność alergii,
- infekcje dróg oddechowych w okresie niemowlęcym, szczególnie te wywołane przez wirus RSV i HRV,
- narażenie na zanieczyszczenia powietrza, w tym bierne palenie tytoniu,
- otyłość,
- przedwczesne dojrzewanie płciowe,
- prawdopodobnie także ekspozycja na niektóre leki (jak np. acetaminofen, ibuprofen i antybiotyki) w wieku niemowlęcym.
>> To może Cię zainteresować: Wysypka u dzieci – możliwe przyczyny, diagnostyka i leczenie
Objawy astmy u dzieci
Rozpoznanie astmy sugeruje współistnienie następujących objawów:
- duszność,
- świszczący oddech (w trakcie wydechu),
- uczucie ucisku w klatce piersiowej,
- pogorszenie tolerancji wysiłku – może się to przejawiać rezygnacją dziecka z zabawy ruchowej w trakcie jej trwania,
- uporczywy kaszel w trakcie i po wysiłku, ekspozycji na zimne i/lub zanieczyszczone powietrze,
- częste, trudne do opanowania infekcje dróg oddechowych (objawy utrzymujące się dłużej niż 10 dni) przebiegające z obturacją (skurczem powodującym upośledzenie przepływu powietrza) oskrzeli.
>> Przeczytaj także: Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu oddechowego
| Uwaga: Nagłe pojawienie się świszczącego oddechu u małego dziecka podczas wdechu i wydechu, bez związku z infekcją, wysiłkiem, zanieczyszczeniem powietrza, może oznaczać ciało obce w drogach oddechowych! |
Objawy mogą nasilać się po kontakcie z alergenami (np. pyłkami drzew, traw, kurzem).
>> Sprawdź też: Diagnostyka alergii u dzieci
Inną charakterystyczną dla astmy zależnością jest największe nasilenie objawów w nocy lub nad ranem.
| Warto wiedzieć: Należy pamiętać, że epizod skurczu dróg oddechowych podczas infekcji nie jest równoznaczny z astmą. Według danych naukowych występują one u nawet 50% dzieci do 6. roku życia. Wystąpienie 3 takich epizodów koniecznie wymaga konsultacji ze specjalistą pediatrą, alergologiem lub pulmonologiem dziecięcym. |
Astma u dzieci – diagnostyka
Diagnostyka astmy w populacji pediatrycznej niezależnie od wieku składa się z dwóch podstawowych elementów: szczegółowo zebranego wywiadu (tu kluczowa rola rodzica, który podaje lekarzowi informacje) oraz badania przedmiotowego.
Według rekomendacji polskich ekspertów chorobę rozpoznaje się w przypadku:
- co najmniej 3 epizodów obturacji oskrzeli z poprawą po zastosowaniu leków rozkurczających,
- jeden epizod obturacji o ciężkim przebiegu (konieczność hospitalizacji) z poprawą po zastosowaniu leczenia przeciwastmatycznego,
- ustąpienie objawów astmy po 3-miesięcznym stosowaniu podtrzymujacego leczenia przeciwastmatycznego,
- wykluczenia innych przyczyn prezentowanych objawów.
U dzieci, które osiągnęły już zdolność do dobrej współpracy przy badaniu (zazwyczaj około 6. roku życia) możliwe jest wykonanie spirometrii. Mierzy ona parametry przepływu powietrza przez drogi oddechowe i jest badaniem pozwalającym na wykluczenie lub potwierdzenie astmy.
Ważnym elementem postępowania jest diagnostyka alergologiczna. Jej rodzaj zależy od wieku pacjenta i podejrzewanych alergenów. Pamiętaj, że często wykonywane na własną rękę badania swoistych przeciwciał w klasie IgE może być mylące, gdyż dodatni wynik nie zawsze jest równoznaczny z rozpoznaniem alergii.
Jak przebiega leczenie astmy u dzieci?
Astma jest chorobą przewlekłą, którą można kontrolować. Potrzebne jest do tego odpowiednie leczenie, które składa się z:
- unikania czynników zaostrzających chorobę,
- leczenia współistniejącej choroby alergicznej,
- stosowania wziewnych glikokortykosteroidów,
- leków doustnych (antyleukotrienowych),
- wziewnych leków rozszerzających oskrzela (zarówno długo- jak i krótkodziałające),
- w przypadkach ciężkich leków biologicznych,
- edukacii pacjenta i opiekunów co do patofizjologii choroby, przebiegu, odpowiedniego stosowania leków.
>> Przeczytaj również: Alergiczny nieżyt nosa – najczęściej diagnozowana choroba alergiczna w Polsce
Astma u dzieci – podsumowanie
Astma jest przewlekłą chorobą układu oddechowego, której istotą jest nadreaktywność oskrzeli skutkująca nawracającymi objawami takimi jak kaszel, duszność, świszczący oddech. Podstawą rozpoznania jest szczegółowo zebrany wywiad i badanie przedmiotowe. Ważnym elementem jest potwierdzenie odwracalności skurczu dróg oddechowych.
Jeśli zauważasz objawy astmy u swojego dziecka, to nie zwlekaj – podziel się wątpliwościami z pediatrą. Potwierdzenie rozpoznania pozwoli na wdrożenie skutecznego leczenia i tym samym kontrolę choroby.
Źródła
- Ullmann N, Mirra V, Di Marco A, Pavone M, Porcaro F, Negro V, Onofri A, Cutrera R. Asthma: Differential Diagnosis and Comorbidities. Front Pediatr. 2018 Oct 3;6:276. doi: 10.3389/fped.2018.00276. PMID: 30338252; PMCID: PMC6178921., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6178921 (dostęp: 20.01.2025).
- Standardy rozpoznawania i leczenia astmy Polskiego Towarzy.stwa Alergologicznego, Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc i Polskiego .Towarzystwa Medycyny Rodzinnej (STAN3T), Guidelines for asthma diagnosis and treatment Polish Society of Allergology, Polish Society of Lung Diseases and Polish Society of Family Medicine (STAN3T), Rafał Pawliczak, Andrzej Emeryk, Maciej Kupczyk, Joanna Chorostowska-Wynimko, Piotr Kuna, Marek Kulus, Alergologia Polska – Polish Journal of Allergology 2023; 10, 1: 1–14, doi: https://doi.org/10.5114/pja.2023.125458 (dostęp: 20.01.2025).
- Lizzo JM, Goldin J, Cortes S. Pediatric Asthma. [Updated 2024 May 4]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551631(dostęp: 20.01.2025).
- Martin J, Townshend J, Brodlie M. Diagnosis and management of asthma in children. BMJ Paediatr Open. 2022 Apr;6(1):e001277. doi: 10.1136/bmjpo-2021-001277. PMID: 35648804; PMCID: PMC9045042., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9045042 (dostęp: 20.01.2025).
- Castagnoli R, Brambilla I, Giovannini M, Marseglia GL, Licari A. New approaches in childhood asthma treatment. Curr Opin Allergy Clin Immunol. 2023 Aug 1;23(4):319-326. doi: 10.1097/ACI.0000000000000922. Epub 2023 Jun 23. PMID: 37357774; PMCID: PMC10317303., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10317303 (dostęp: 20.01.2025).
