Mocz zawiera w swoim składzie wiele substancji, których pomiar może dostarczać przydatnych informacji klinicznych. Jakie badanie laboratoryjne wykonać aby określić ilość ketonów w moczu? Co oznaczają ich podwyższony poziom i jak leczy się taki stan? Czy obecność ketonów w moczu można sprawdzić w warunkach domowych? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się więcej na temat ciał ketonowych w moczu.
Spis treści:
- Czym są ciała ketonowe (ketony)?
- Ciała ketonowe w moczu: co oznaczają?
- Ketonuria: przyczyny
- Obecność ketonów w moczu: objawy
- Wykrywanie ketonów w moczu
- Leczenie ketonurii
Czym są ciała ketonowe (ketony)?
Ciała ketonowe powstają z przemian tłuszczów, a dokładniej z produktów powstających na drodze beta-oksydacji wolnych kwasów tłuszczowych, które uwalniane są w toku lipolizy, a więc reakcji polegających na rozkładzie trójglicerydów. Głównym miejscem, gdzie zachodzi produkcja ciał ketonowych, a więc ketogeneza, jest wątroba. W pewnych warunkach tkanka mózgowa, mięśniowa oraz serce zdolne są do wykorzystywania ciał ketonowych jako materiału energetycznego.
We krwi i w moczu odnotowuje się obecność trzech rodzajów ciał ketonowych, a mianowicie:
- kwasu β-hydroksymasłowyego (BHB),
- acetonu (powstaje w przemianach kwasu acetylooctowego),
- kwasu acetooctowego, nazywany również kwasem acetylooctowym.
Dostępne metody diagnostyczne pozwalają na oznaczenie w moczu kwasu acetooctowego. Mówiąc więc o podwyższonych ketonach w moczu mamy na myśli konkretnie podwyższenie stężenia kwasu acetooctowego.
>> Przeczytaj też: Ketony w moczu w ciąży – co mogą oznaczać? Jakie badania wykonać?
Ciała ketonowe w moczu: co oznaczają?
Obecność ciał ketonowych w moczu określa się mianem ketonurii lub acetonurii. W prawidłowych warunkach ciała ketonowe nie powinny być wykrywane w moczu. Dostępne metody laboratoryjne zdolne są do wykrywania ketonów w moczu, w sytuacji gdy ich stężenie przekracza stężenie fizjologiczne.
Ketonuria: przyczyny
W jakich sytuacjach klinicznych obserwuje się obecność ketonów w moczu? Należy w tym miejscu wymienić takie przyczyny ketonurii jak:
- niewyrównana cukrzyca, nieodpowiednie dawkowanie insuliny,
- kwasica ketonowa, do której mogą predysponować ciężkie infekcje, czy też incydenty sercowo-naczyniowe (zawał mięśnia sercowego czy udar mózgu) występujące u cukrzyków,
- głodzenie, stosowanie diet redukcyjnych,
- istotne obniżenie ilości przyjmowanych węglowodanów,
- nadużywanie alkoholu,
- stan po wymiotach,
- stan po intensywnym wysiłku fizycznym,
- hipoglikemia (a więc obniżenie stężenia glukozy we krwi).
>> Sprawdź: Insulinooporność – wstęp do stanu przedcukrzycowego i cukrzycy typu 2
Obecność ketonów w moczu: objawy
Ketonuria może przebiegać w sposób bezobjawowy w sytuacji, gdy na przykład towarzyszy intensywnemu wysiłkowi fizycznemu. Objawy występujące przy obecności ciał ketonowych w moczu wynikają z towarzyszących schorzeń będących przyczyną tego stanu. Jeżeli ketonuria towarzyszy kwasicy ketonowej, to można zaobserwować obecność takich objawów klinicznych jak:
- suchość w jamie ustnej,
- senność, osłabienie,
- zawroty i ból głowy,
- wymioty,
- zwiększenie objętości wydalanego moczu,
- bóle brzucha, nudności,
- bóle w obrębie klatki piersiowej,
- zapach acetonu z ust,
- symptomy odwodnienia,
- zaburzenia oddychania,
- w zaawansowanych przypadkach zaburzenia świadomości i śpiączka.
Jeżeli ketonuria występuje w przebiegu obniżenia stężenia glukozy we krwi to mogą wystąpić takie symptomy jak zawroty głowy, zaburzenia koncentracji, drżenie mięśniowe czy mrowienie w obrębie różnych części ciała. Wymagają one pilnego kontaktu z lekarzem.
>> Przeczytaj także: Zawroty głowy i ich możliwe przyczyny. Jakie badania warto przeprowadzić?
Wykrywanie ketonów w moczu
W celu stwierdzenia obecności ciał ketonowych w moczu wykonuje się badanie ogólne moczu. W tym celu stosuje się specjalne testy paskowe. Warto wiedzieć, że istnieją specjalne paski do użytku domowego, które pozwalają na wykrycie ketonów w moczu. Taka metoda jest używana przede wszystkim przez pacjentów chorujących na cukrzycę typu 1. Wykrywanie ketonów w moczu pozwala im na samokontrolę i monitorowanie prawidłowości stosowanego przez nich leczenia. W kolejnym akapicie dowiesz się, jak przygotować się do badania ogólnego moczu i tym samym do oznaczenia ketonów.
Przygotowanie do badania na ciała ketonowe w moczu
Aby wynik badania ogólnego moczu, a tym oznaczenia ketonów był jak najbardziej miarodajny, konieczne jest odpowiednie przygotowanie się do badania. Niezbędne jest zaopatrzenie się w specjalny pojemnik na mocz, który dostępny jest w każdej aptece. Przed oddaniem moczu powinno się dokładnie umyć okolicę ujścia cewki moczowej. Mocz oddany do badania powinien pochodzić z pierwszej mikcji, a więc z pierwszego, porannego oddania moczu. Ponadto, do badania należy oddać mocz z tak zwanego środkowego strumienia. Co to oznacza? Pierwsza porcja oddawanego moczu powinna trafić do toalety, a dopiero następna – do pojemnika w celu wykonania badania. Ostatnia porcja moczu również powinna zostać oddana do toalety.
Interpretacja wyników badań na ketony w moczu
Jak już zostało wspomniane, prawidłowym wynikiem oznaczenia ketonów w moczu jest wynik ujemny. W prawidłowych warunkach ciała ketonowe w moczu nie powinny być więc wykrywane. Jeżeli uzyskamy wynik nieprawidłowy dotyczący ciał ketonowych lub innych elementów oznaczonych w moczu, konieczna jest konsultacja lekarska.
W pierwszej kolejności najlepiej udać się do lekarza rodzinnego lub internisty, który po ocenie stanu klinicznego i wnikliwej ocenie wyników badań laboratoryjnych zadecyduje o dalszym postępowaniu.
>> To może Cię zainteresować: Leukocyty w moczu – co oznaczają, jakie są normy i wskazania do badania?
Leczenie ketonurii
Leczenie ketonurii skupia się na terapii przyczyny takiego wyniku. Jeżeli ketony pojawiły się w moczu jednorazowo, na przykład po głodzeniu czy intensywnym wysiłku, to taki stan nie wymaga włączania specjalnej terapii. Jednak jeżeli ketonuria jest efektem rozwijającej się kwasicy ketonowej czy hipoglikemii to konieczne jest poszerzenie diagnostyki i pilne leczenie w warunkach szpitalnych. Z tego powodu ketonuria uzyskana w wyniku badania ogólnego moczu wymaga konsultacji i oceny lekarskiej.
>> Przeczytaj także: Kolor moczu – co oznacza i kiedy zwiastuje problemy ze zdrowiem? Jakie badania wykonać?
Obecność ketonów w moczu może mieć wiele różnorodnych przyczyn. Niektóre z nich nie wymagają specjalnego postępowania, a niektóre, takie jak kwasica ketonowa – mogą być groźne w skutkach. Warto pamiętać o odpowiednim przygotowaniu do badania ogólnego moczu, co pozwala na uzyskanie wiarygodnym wyników. Odchylenia w badaniu ogólnym moczu warto skonsultować ze specjalistą.
Bibliografia
- A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
- A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659.
