Liszajec zakaźny to ostra, bakteryjna choroba skóry, która występuje najczęściej u dzieci. Na czym polega leczenie i diagnostyka tego schorzenia? Jakie są możliwe powikłania liszajca zakaźnego? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule.
Spis treści:
- Liszajec zakaźny – co to za choroba?
- Przyczyny liszajca zakaźnego
- Liszajec zakaźny – objawy
- Liszajec zakaźny – diagnostyka
- Liszajec zakaźny – leczenie
Liszajec zakaźny – co to za choroba?
Liszajec zakaźny zaliczany jest do chorób infekcyjnych o etiologii bakteryjnej. Jest to powierzchowne zakażenie skóry wywoływane najczęściej przez florę mieszaną – paciorkowcowo-gronkowcową. Liszajec jest bardzo zakaźną chorobą. Schorzenie szerzy się na drodze kontaktów bezpośrednich z osobą chorą, ale możliwe jest również zakażenie drogą pośrednią, na przykład poprzez przedmioty, których używał chory, w tym ręczniki i zabawki. W dermatologii wyróżniamy dwie odmiany liszajca zakaźnego – pęcherzową i niepęcherzową, o których więcej przeczytamy w kolejnych akapitach tego artykułu.
Liszajec zakaźny a liszaj płaski
Należy mieć świadomość, że liszaj płaski i liszajec zakaźny to dwie zupełnie odmienne jednostki chorobowe. Liszajec zakaźny jest ostrą chorobą bakteryjną, z kolei liszaj płaski to niezakaźna, często przewlekła choroba skóry o nadal nie do końca poznanej etiologii. Należy wyraźnie podkreślić, że liszajem płaskim nie możemy się zarazić.
Przyczyny liszajca zakaźnego
Za wystąpienie liszajca zakaźnego odpowiadają bakterie – paciorkowce i/lub gronkowce. Schorzenie najczęściej powodowane jest przez gronkowca złocistego lub rzadziej przez paciorkowca beta-hemolizującego z grupy A. Często stwierdza się współwystępowanie tych dwóch bakterii. Odnosząc się do wspomnianej już postaci pęcherzowej, jest ona wywoływana przez gronkowce zdolne do wytwarzania specjalnej toksyny, która powoduje uszkodzenie połączeń między komórkami naskórka i powstanie pęcherzy. Takie toksyny nazywane są toksynami epidermolitycznymi. Patogeny niezdolne do wytwarzania tego rodzaju substancji odpowiadają za wystąpienie postaci niepęcherzowej liszajca zakaźnego.
Liszajec zakaźny u dzieci
Liszajec zakaźny zdecydowanie częściej występuje w populacji pediatrycznej. Wynika to przede wszystkim z przebywania w większych grupach – w żłobkach, przedszkolach i szkołach. Co jakiś czas widoczne są liczne przypadki zakażenia liszajcem zakaźnym, dotykające dzieci z danego ośrodka edukacyjnego.
Liszajec zakaźny u dorosłych
Choć na liszajca zakaźnego częściej chorują dzieci, to należy mieć świadomość, że choroba może wystąpić w każdym wieku. Osoby dorosłe są bardziej narażone na powikłania liszajca zakaźnego. Do możliwych powikłań tego schorzenia zaliczamy:
- niesztowicę,
- różę,
- zapalenie tkanki łącznej,
- kłębuszkowe zapalenie nerek,
- rumień wielopostaciowy.
Liszajec zakaźny – objawy
Klasyczna odmiana pęcherzowa cechuje się obecnością na skórze bardzo wiotkich pęcherzy, wypełnionych początkowo przejrzystą, a następnie mętną treścią. Pęcherze te mają cienką pokrywę, co sprawia, że bardzo szybko pękają i przekształcają się w miodowo-żółte strupy. W postaci niepęcherzowej obserwuje się występowanie wysiękowych ognisk rumieniowych, które przekształcają się w żółtawe strupy. Objawy liszajca zakaźnego najczęściej manifestują się w obrębie twarzy, jednak mogą wystąpić na skórze w dowolnej lokalizacji. Zmiany skórne w niepowikłanych sytuacjach nie pozostawiają po sobie blizn. Do ich powstawania predysponować może nadkażenie innymi drobnoustrojami oraz mechaniczna manipulacja w obrębie wykwitów.
Liszajec zakaźny – diagnostyka
W klasycznej postaci liszajca zakaźnego rozpoznanie stawiane jest na podstawie obrazu klinicznego. Pomocne może być wykonanie badania bakteriologicznego (wymazu), najlepiej z treści nieuszkodzonego pęcherza. Takie badanie pozwala na uzyskanie odpowiedzi, jaki dokładnie patogen odpowiada za chorobę oraz na określenie jego antybiotykowrażliwości. Jeżeli u danego pacjenta występują nawroty liszajca, to konieczne może być wykonanie wymazu z nosa/nosogardła. Takie badanie pozwala na potwierdzenie lub wykluczenie nosicielstwa gronkowców, które odpowiadają za nawroty choroby.
Liszajec zakaźny wymaga niekiedy różnicowania z innymi jednostkami dermatologicznymi, w tym między innymi z takimi chorobami jak:
- kandydoza kątów ust,
- opryszczka zwykła,
- niesztowica,
- nadkażenie bakteryjne w przebiegu innych schorzeń dermatologicznych – na przykład atopowego zapalenia skóry, czy wyprysku.
Liszajec zakaźny – leczenie
Liszajec jest chorobą bakteryjną, co sprawia, że w jej leczeniu stosowana jest antybiotykoterapia. W przypadkach o niedużym nasileniu leczeniem pierwszego wyboru są antybiotyki w postaci maści lub kremu. Lekami z wyboru są preparaty miejscowe zawierające kwas fusydowy lub mupirocynę. Pomocniczo można stosować również preparaty odkażające.
W sytuacji rozległego zajęcia skóry z pomocą przychodzą antybiotyki stosowane doustnie. Takie leczenie powinno dobierać się na podstawie wyniku posiewu wykonanego ze zmian skórnych. Najczęściej wybiera się antybiotyki doustne zawierające amoksycylinę i kwas klawulanowy, klindamycynę, czy też erytromycynę. Wybór substancji i sposób dawkowania uzależniony jest od wieku i masy ciała pacjenta.
W przypadku stwierdzenia nosicielstwa gronkowców w jamie nosowej stosuje się specjalne preparaty donosowe w postaci maści, zawierające mupirocynę. Pozwala to na eradykację nosicielstwa, a tym samym na zmniejszenie ryzyka nawrotów liszajca zakaźnego.
Liszajec zakaźny – jak długo zaraża?
Do kiedy pacjent z liszajcem zakaźnym jest zakaźny dla otoczenia? Zmiany skórne są zakaźne do momentu pokrycia się strupami, a więc przez cały czas utrzymywania się pęcherzy i zmian sączących. Okres ten można skrócić poprzez włączenie leczenia. Jak pokazują dane literaturowe, zmiany skórne są niezakaźne po 24 godzinach od włączenia odpowiedniej terapii. Należy również pamiętać o odpowiedniej higienie. Mycie rąk z użyciem mydła lub substancji odkażających pozwala na istotne zmniejszenie ryzyka zachorowania.
Podsumowując, liszajec zakaźny to schorzenie bakteryjne, cechujące się bardzo wysoką zakaźnością. Jest to infekcja skóry, która istotnie częściej występuje w populacji pediatrycznej i zazwyczaj nie wiąże się z trwałymi powikłaniami. Jeżeli wystąpią u nas objawy mogące sugerować liszajca zakaźnego – warto udać się na konsultację dermatologiczną. Po ocenie stanu skóry i przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu, lekarz zadecyduje o dalszym postępowaniu.
Bibliografia
- L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2022,
- L. Bolognia i inni, Fourth Edition Dermatologia, Medipage, Warszawa 2022,
- Su Hlaing Htwe i inni, Liszajec zakaźny – szybkie leczenie to mniejsze ryzyko rozprzestrzenienia się choroby, The Practitioner, 2020; 264 (1838): 17–20.
