Wirus Nipah – co warto o nim wiedzieć?

Choroby zakaźne wzbudzają wśród ludzi duży niepokój. Pandemia COVID-19 szczególnie mocno uzmysłowiła nam, jak bardzo groźne w skutkach może być zakażenie. W ostatnich kilku latach szczególny niepokój budzi wirus Nipah, określany przez  Światową Organizację Zdrowia za wyjątkowo niebezpieczny.

Wirus Nipah powoduje ciężkie choroby i zgony u ludzi, co czyni go problemem zdrowia publicznego oraz może być przyczyną ciężkich chorób u zwierząt hodowlanych, co powoduje znaczne straty ekonomiczne w rolnictwie. Wiedza na temat infekcji wirusa Nipah może być kluczowa dla uniknięcia zakażenia.

Spis treści:

1. Czym jest i jak dochodzi do zakażenia wirusem Nipah?
2. Jakie są objawy zakażenia wirusem Nipah?
3. Diagnostyka zakażeń wirusem Nipah
4. Leczenie zakażenia wirusem Nipah
5. Profilaktyka zakażenia wirusem Nipah
6. Podsumowanie

Czym jest i jak dochodzi do zakażenia wirusem Nipah?

Wirus Nipah (NiV) jest wirusem odzwierzęcym należącym do rodziny Paramyxoviridae i rodzaju Henipavirus. Jego materiałem genetycznym jest kwas rybonukleinowy (RNA). Naturalnym rezerwuarem NiV są owocożerne nietoperze z rodzaju Pteropus należące do rodziny rudawkowatych (Pteropodidae). Nietoperze przenoszą wirusy na:

• inne zwierzęta (konie, świnie)
• bezpośrednio na ludzi.

Wirus Nipah znalazł się na 5. miejscu wśród wirusów odzwierzęcych w rankingu stworzonym przez naukowców z USA i Kanady, określającym ryzyko ich przeniesienia na ludzi. W zakażonym organizmie patogeny są obecne w wydzielinach i płynach ustrojowych – w krwi, ślinie, wydzielinie z nosa, moczu.

Do zakażenia wirusem Nipah dochodzi poprzez:

• kontakt bezpośredni z chorym zwierzęciem lub jego tkankami,
• kontakt bezpośredni z osobą zakażoną (bliski kontakt z wydzielinami i wydalinami) ,
• styczność ze skażonym płynem ustrojowym,
• spożycie pokarmu, np. owoców lub produktów owocowych (surowy sok palmowy), skażonych wydzielinami nietoperzy (śliną, moczem).

Wirus Nipah został wykryty po raz pierwszy w 1999 r. podczas epidemii wśród hodowców świń w Malezji i w Singapurze. Ogniska zachorowań występują też w Bangladeszu (od 2001 r. epidemie odnotowuje się tam corocznie) i w Indiach, gdzie w atrakcyjnym turystycznie regionie Kerala epidemie Nipah miały miejsce już kilkukrotnie.

Do krajów szczególnie zagrożonych, ze względu na  występowanie naturalnego rezerwuaru wirusa, należą również:

• Kambodża,
• Ghana,
• Indonezja,
• Tajlandia,
• Filipiny,
• Madagaskar.

W Polsce ryzyko wystąpienia choroby jest związane przede wszystkim z możliwością jej przywleczenia z terenów endemicznego występowania zakażeń wirusem.

>> Przeczytaj także:

• Najczęstsze choroby odzwierzęce i ich objawy
• Posiew krwi – co wykrywa i kiedy się go wykonuje?
• Mocz – jak powstaje, kiedy zrobić badanie i jak się przygotować?

Jakie są objawy zakażenia wirusem Nipah?

Zakażenie wirusem Nipah powoduje u ludzi szereg objawów klinicznych, od zakażenia bezobjawowego, poprzez ostre zakażenie dróg oddechowych (łagodne, ciężkie), aż po śmiertelne zapalenie mózgu. Współczynnik śmiertelności wśród zakażonych szacuje się na 40% do 75%. Współczynnik może się różnić w zależności w zależności od lokalnych możliwości nadzoru epidemiologicznego i leczenia klinicznego.

Okres wylęgania choroby wynosi z reguły 4-14 dni, ale w skrajnych przypadkach od zakażenia do wystąpienia objawów może upłynąć ponad 40 dni.

W początkowej fazie choroby pojawiają się:

• gorączka,
• bóle głowy,
• bóle mięśni,
• wymioty,
• ból gardła.

Stosunkowo łagodne objawy, które mogą być odebrane jako „zwykłe” przeziębienie, trwają od kilku do kilkunastu dni. W późniejszym okresie choroby mogą wystąpić zawroty głowy, senność, zaburzenia świadomości i objawy neurologiczne wskazujące na ostre zapalenie mózgu.

U niektórych pacjentów może pojawić się również nietypowe zapalenie płuc i poważne problemy z oddychaniem, w tym ostra niewydolność oddechowa. Zapalenie mózgu i drgawki występują w ciężkich przypadkach i prowadzą w ciągu 24 – 48 godzin do śpiączki.

Większość osób, które przeżyły ostre zapalenie mózgu, wraca do pełnego zdrowia, ale niektórych osób może dojść do długotrwałych schorzeń neurologicznych. U ok. 20% pacjentów występują zaburzenia padaczkowe i zmiany osobowości. Sporadycznie może wystąpić pozakaźne przewlekłe zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego.

Utajona postać zakażenia wirusem Nipah może ulegać reaktywacji po wielu latach, co może prowadzić nawet do zgonu.

Niewielka dostępność danych na świecie na temat choroby Nipah powoduje, że nie ma dowodów na zwiększoną częstość występowania lub nasilenie choroby w określonych grupach populacji, takich jak:

• kobiety w ciąży,
• niemowlęta,
• osoby z obniżoną odpornością.

>> Warto przeczytać też:

• Badania laboratoryjne dla kobiet w ciąży – okiem ginekologa
• Suplementacja – świadome budowanie odporności

Diagnostyka zakażeń wirusem Nipah

Rozpoznanie choroby Nipah nie jest możliwe w oparciu o objawy kliniczne ze względu na podobieństwo zapalenia mózgu, wywołane przez wirusa NiV, do infekcji wywoływanych przez inne wirusy, bakterie i grzyby. Jedynym sposobem na potwierdzenie zakażenia są badania laboratoryjne. Diagnostyka laboratoryjna w kierunku Nipah powinna być rozważana u osób z zapaleniem mózgu, przebywających w rejonie endemicznego występowania zakażeń wirusem lub powracających z takiego obszaru.

W diagnostyce laboratoryjnej w kierunku wirusa Nipah stosowane są metody molekularne i serologiczne:

• badania molekularne – polegają na wykryciu materiału genetycznego wirusa w próbce pobranej od pacjenta. Najczęściej stosowaną metodą jest RT-PCR (ang. reverse-transcriptionpolymerase chain reaction). Materiałem do badania są:
  • krew,
  • płyn mózgowo-rdzeniowy,
  • mocz,
  • wymazy z nosa i gardła.
• badania serologiczne – służą wykrywaniu przeciwciał w krwi pobranej od pacjenta, testy wykonywane są w trakcie choroby (10–14 dni po wystąpieniu objawów) i po wyzdrowieniu. Najczęściej stosowaną metodą jest ELISA (ang. enzyme-linked immunosorbent assay).

Dodatkowymi badaniami pomocnymi w ocenie stanu chorego są badania obrazowe ośrodkowego układu nerwowego – tomografia komputerowa i/lub rezonans magnetyczny.

>> Przeczytaj także:

• Wykonywanie badań laboratoryjnych na czczo – fakty i mity
• Jak prawidłowo przygotować się do badań laboratoryjnych?
• Badanie krwi – jak się do niego przygotować?

Leczenie zakażenia wirusem Nipah

Leczenie choroby Nipah prowadzone jest w warunkach szpitalnych. Stosowane jest leczenie objawowe. Nie istnieją swoiste metody terapii. Z powodu możliwości wystąpienia przewlekłych powikłań oraz możliwości latentnego (utajonego) przebiegu zakażenia, wskazana jest wieloletnia, specjalistyczna obserwacja pacjenta.

Profilaktyka zakażenia wirusem Nipah

Do chwili obecnej nie została opracowana skuteczna szczepionka przeciwko wirusowi Nipah. Nieswoista profilaktyka zakażeń obejmuje:

• unikanie kontaktu ze zwierzętami mogącymi potencjalnie przenosić wirusa (nietoperze, świnie),
• unikanie picia surowego soku palmowego w rejonach endemicznych zakażeń,
• unikanie bliskiego, niezabezpieczonego kontaktu fizycznego z osobami zakażonymi,
• dokładne mycie owoców przed spożyciem,
• dbanie o higienę rąk.

Podsumowanie

• Naturalnym żywicielem wirusa Nipah są nietoperze owocożerne z rodziny Pteropodidae
• Wirus Nipah może być przenoszony na ludzi ze zwierząt (nietoperze, świnie), w trakcie spożywania skażonej żywności oraz bezpośrednio z człowieka na człowieka.
• Zakażenie wirusem Nipah może przebiegać u ludzi bezobjawowo oraz z objawami o różnym stopniu nasilenia, z zapaleniem mózgu włącznie.
• Współczynnik śmiertelności w z powodu Nipah szacuje się na 40% do 75%.
• Nie istnieje szczepionka przeciwko wirusowi Nipah, dla uniknięcia zakażenia stosowane są nieswoiste metody profilaktyki.
• Nie ma swoistych metod leczenia choroby Nipah, w terapii stosowane jest leczenie objawowe wspomagające.

Piśmiennictwo

1. dr n. med. Anna Parfieniuk-Kowerda „Zakażenie wirusem Nipah: przyczyny, objawy i leczenie”  https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/160614,choroba-nipah (dostęp 18.10.2024 r.)
2. World Health Organization (WHO) Nipah virushttps://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/nipah-virus(dostęp 18.10.2024 r.)
3. SpillOver: Viral Risk Ranking  https://spillover.global/rank-your-virus (dostęp 19.10.2024 r.)
4. European Centre for Disease Prevention and Control  „Factsheet on Nipah virus disease” https://www.ecdc.europa.eu/en/infectious-disease-topics/nipah-virus-disease/factsheet-nipah-virus-disease (dostęp 21.10.2024 r.)