Zajady, czyli zapalenie kątów ust, to częste schorzenie dermatologiczne, które może powodować ból, dyskomfort i trudności w codziennym funkcjonowaniu. Objawia się zaczerwienieniem, pękaniem skóry i nadżerkami w kącikach warg. Problem może nawracać, dlatego ważne jest rozpoznanie jego przyczyny. Dowiedz się, od czego robią się zajady i jak je leczyć.
Spis treści:
- Jak wyglądają zajady i czym są?
- Zajady: objawy
- Przyczyny zajadów: od czego powstają?
- Czy zajady są zaraźliwe?
- Zajady: leczenie
- Jak zapobiegać zapaleniu błony śluzowej kącika ust?
Jak wyglądają zajady i czym są?
Zajady to potoczne określenie na zapalenie kątów ust (inaczej kątowe zapalenie ust). To proces zapalny obejmujący jednocześnie skórę i błonę śluzową w okolicy kącików warg – najczęściej symetrycznie. Powstające w jego przebiegu zmiany charakteryzują się zgrubieniem, maceracją i rumieniem, którym może towarzyszyć świąd, ból, drobne owrzodzenia i pęknięcia o różnej głębokości, a niekiedy również wysięk (surowiczy lub ropny) lub krwawienie.
| Warto wiedzieć: Zajady występują z częstością 0,7–4% u osób dorosłych i 0,2–15% u dzieci. |
Zajady a opryszczka i inne schorzenia
Zdarza się, że zajady są mylone z opryszczką. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że są to dwa różne schorzenia, które mają inną etiologię i objawy. Różnią się także sposobem leczenia, dlatego ważne jest postawienie odpowiedniego rozpoznania.
W przeciwieństwie do zajadów opryszczka na ustach nie jest związana z zakażeniem grzybiczym, bakteryjnym czy alergią, ale z infekcją wirusową. Jest wywoływana przez wirusa opryszczki zwykłej typu 1 (HSV-1). Patogen pozostaje w organizmie przez całe życie i aktywuje się w sprzyjających warunkach. Do zakażenia dochodzi poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą lub przedmiotami mającymi styczność z wydzieliną pęcherzykową (np. sztućce). Natomiast zajady nie są zaraźliwe.
Objawem opryszczki, niewystępującym przy zajadach, są bolesne pęcherzyki zapalne, którym towarzyszy mrowienie, świąd, pieczenie, ból. Zmiany pękają, pozostawiając owrzodzenia lub nadżerki, które goją się samoistnie.
Zajady w kącikach ust mogą przypominać także liszajec zakaźny. Jest to choroba wywołana przez paciorkowce lub gronkowce. Charakteryzuje się występowaniem drobnych pęcherzyków na rumieniowatym podłożu, które szybko pękają i przybierają postać strupów o miodowym kolorze. Liszajec zakaźny najczęściej występuje u dzieci i, w przeciwieństwie do zajadów, wykazuje się dużą zakaźnością (szczególnie w dużych skupiskach dzieci, jak żłobki czy przedszkola).
>> Przeczytaj też: Szkarlatyna (płonica) – objawy, powikłania, diagnostyka
Zajady: objawy
Objawy zajadów mogą się różnić w zależności od zaawansowania stanu zapalnego. W początkowej fazie kąciki ust stają się zaczerwienione i mogą swędzieć. Następnie pojawiają się:
- maceracja skóry i błony śluzowej,
- linijne pęknięcia o różnej głębokości,
- drobne owrzodzenia,
- wysięk surowiczy,
- krwawienie z powstałych pęknięć,
- bolesność,
- trudności z otwieraniem ust.
Jeżeli zajady utrzymują się dłużej, może dojść do proliferacji tkanki oraz ropnego wysięku spowodowanego nadkażeniem bakteryjnym. Należy pamiętać, że objawy zapalenia kątów ust mogą nawracać.
Przyczyny zajadów: od czego powstają?
Zajady najczęściej mają podłoże zakaźne. Odpowiada za nie infekcja:
- grzybicza – 20% przypadków,
- bakteryjna (gronkowcowa lub paciorkowcowa) – 15-20% przypadków,
- bakteryjno-grzybicza – 60% przypadków.
Infekcję ułatwia maceracja śliną. Enzymy w niej zawarte rozluźniają połączenia międzykomórkowe w naskórku, co sprzyja wnikaniu drobnoustrojów. Zajady występują u osób z czynnikami ryzyka.
Do czynników ryzyka zajadów należą:
- urazy mechaniczne kącików ust (np. podczas procedur stomatologicznych, spożywania pokarmów o ostrych krawędziach),
- choroby przebiegające z suchością skóry (np. atopowe zapalenie skóry),
- niedobór witamin lub minerałów (żelaza, witamin z grupy B, cynku),
- nawykowe oblizywanie warg,
- ssanie kciuka,
- cukrzyca,
- długotrwała antybiotykoterapia,
- nadmierne ślinienie,
- zespół złego wchłaniania,
- niedobory odporności.
Powstawanie zajadów w kącikach ust często związane jest także z noszeniem aparatu ortodontycznego lub protez.
| Pamiętaj: Zdarza się, że przyczyną zajadów jest alergia kontaktowa – najczęściej na nikiel, który jest powszechnie obecny w sztućcach. |
Zajady na ustach: jakie badania krwi wykonać w poszukiwaniu przyczyny?
W celu zdiagnozowania przyczyny zajadów lekarz może skierować pacjenta na badania krwi, takie jak:
- morfologia krwi z rozmazem,
- stężenie żelaza i ferrytyny,
- poziom witaminy B12,
- poziom cynku.
Jeżeli lekarz podejrzewa, że przyczyną zajadów jest alergia lub choroba przewlekła, kieruje pacjenta na odpowiednie testy laboratoryjne (np. testy alergiczne, poziom glukozy).
Czy zajady są zaraźliwe?
Zajady nie są zaraźliwe. Czynnikiem infekcyjnym są drobnoustroje, które są obecne na skórze człowieka w okolicy warg. Zakażenie rozwija się pod wpływem czynników predysponujących.
Zajady: leczenie
Leczenie zajadów w większości przypadków polega na stosowaniu leków o działaniu miejscowym – przeciwgrzybiczych lub przeciwbakteryjnych. Pomocniczo stosuje się witaminę E oraz preparaty nawilżające wargi (np. na bazie oleju lnianego). Niekiedy wymagane jest wdrożenie terapii ogólnoustrojowej.
Co robić, jeżeli zajady trudno się goją?
Na nawracające lub niegojące się zajady oprócz preparatów o działaniu miejscowym stosuje się leczenie ogólne. Ważne jest także poznanie i wyeliminowanie czynników predysponujących do wystąpienia zapalenia kątów ust (np. uzupełnienie stwierdzonych niedoborów witamin lub minerałów). Powstawaniu zajadów sprzyja obniżona odporność, dlatego ważne jest wsparcie układu immunologicznego.
>> To może Cię zainteresować: Suplementacja – świadome budowanie odporności
Jak zapobiegać zapaleniu błony śluzowej kącika ust?
Profilaktyka zajadów opiera się o:
- utrzymywanie prawidłowej higieny jamy ustnej,
- regularne nawilżanie skóry i ust,
- stosowanie pomadek ochronnych,
- unikanie oblizywania ust,
- stosowanie zdrowej i zbilansowanej diety dostarczającej wszystkich niezbędnych składników odżywczych,
- unikanie spożywania pokarmów o ostrych krawędziach.
Zajady wymagają odpowiedniego leczenia i profilaktyki. Jeżeli pojawiają się często, konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem i wykonanie badań diagnostycznych w celu poznania ich przyczyny. Pozwala to na skuteczne wyeliminowanie problemu.
Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia
- S. Kłosek, Zapalenie kątów ust – czy to jedynie lokalny problem?, Magazyn Stomatologiczny 4/2023, s. 72–74
- U. Papierz i in., Zapalenie kątów ust – jak nie popełnić błędu?, Dermatologia po Dyplomie 2018
- https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/158823,zakazenie-wirusem-opryszczki-zwyklej-u-doroslych (dostęp 14.10.2024)
- https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/chorobyskory/169034,liszajec-zakazny (dostęp 14.10.2024)
