Alfa-fetoproteina (AFP) to białko płodowe, które odgrywa istotną rolę w diagnostyce wielu schorzeń. Jego poziom we krwi może dostarczyć cennych informacji o stanie zdrowia, szczególnie w kontekście chorób nowotworowych oraz zaburzeń funkcjonowania wątroby. W tym artykule przyjrzymy się, czym dokładnie jest AFP, jakie badania służą do oceny poziomu alfa-fetoproteiny oraz jakie choroby i stany zdrowotne mogą wpływać na jej stężenie.
Spis treści:
- Co to jest alfa-fetoproteina (AFP)?
- Kiedy należy zgłosić się na badanie wskaźnika AFP?
- Przygotowanie do badania alfa-fetoproteiny
- Przy jakich chorobach wzrasta stężenie AFP?
- Co może oznaczać niski poziom AFP?
- Czy można przeciwdziałać i leczyć zbyt wysoki lub zbyt niski poziom AFP?
Co to jest alfa-fetoproteina (AFP)?
Alfa-fetoproteina to białko produkowane głównie przez płód w trakcie ciąży, szczególnie w wątrobie, pęcherzyku żółciowym oraz przewodzie pokarmowym. U dorosłych AFP jest wytwarzana w znacznie mniejszych ilościach, głównie przez wątrobę.
W kontekście klinicznym, poziom AFP w surowicy krwi służy jako marker diagnostyczny i prognostyczny w różnych schorzeniach, w tym nowotworach i chorobach wątroby. Szczególnie przydatna jest w monitorowaniu oraz ocenie skuteczności leczenia raka wątrobowokomórkowego (HCC) i niektórych nowotworów zarodkowych.
| Warto wiedzieć AFP działa jak „bariera ochronna”, chroniąc płód przed odrzuceniem ciąży. Pomaga w tłumieniu produkcji przeciwciał matczynych oraz zmniejsza aktywność komórek odpornościowych, co zabezpiecza rozwijający się płód przed niepożądanym atakiem układu odpornościowego matki. |
>> Warto przeczytać: GBS – badanie przesiewowe u kobiet w ciąży
Kiedy należy zgłosić się na badanie wskaźnika AFP?
Badanie poziomu AFP zleca się u kobiet w ciąży, a także w diagnostyce chorób nowotworowych, szczególnie w przypadku podejrzenia raka wątroby – a dokładniej raka wątrobowo-komórkowego
Badanie poziomu AFP u kobiet w ciąży
W czasie ciąży poziom AFP jest mierzony w ramach testu przesiewowego w drugim trymestrze ciąży (około 15-20 tygodnia). Test ten jest często częścią trójpaku lub czteropaku badań prenatalnych. Pomaga ocenić ryzyko wystąpienia wad wrodzonych, takich jak przepuklina rdzeniowa czy zespół Downa.
Wysoki poziom AFP w surowicy matki może sugerować:
- ryzyko wad cewy nerwowej, takich jak rozszczep kręgosłupa, lub inne wady rozwojowe płodu,
- stany zagrożenia życia płodu,
- ciążę obumarłą,
- ciążę mnogą.
W takim przypadku zaleca się potwierdzenie wyniku poprzez ponowne oznaczenie poziomu AFP, a następnie wykonanie USG płodu oraz analizy AFP w płynie owodniowym, aby dokładniej ocenić stan zdrowia płodu.
Z kolei niski poziom AFP może być związany z zespołem Downa i innymi aberracjami chromosomalnymi.
>> Sprawdź też: Inwazyjne badania prenatalne to ostateczność – wykonaj badania przesiewowe, by wykluczyć wady wrodzone jeszcze w czasie ciąży
Jakie AFP przy nowotworze?
AFP jest często badana przy podejrzeniu niektórych nowotworów, a jej poziom może pomóc w monitorowaniu choroby i ocenie skuteczności leczenia.
Wysokie wartości AFP mogą wskazywać na obecność:
- raka wątrobowokomórkowego (szczególnie gdy AFP >500 µg/l),
- germinalne nowotwory zarodkowe – niektóre nowotwory jądra lub jajnika,
- w rzadkich przypadkach chłoniaka, raka żołądka, trzustki lub płuc.
Poziom alfa-fetoproteiny przy chorobach wątroby
Podwyższony poziom AFP może również wskazywać na przewlekłe choroby wątroby, takie jak marskość wątroby, ostre lub przewlekłe zapalenie wątroby (w tym zapalenie wirusowe typu B i C). W takich przypadkach AFP może być używana jako marker monitorujący progresję choroby i potencjalne ryzyko rozwoju nowotworu wątroby.
>> To może Cię zainteresować: Wirusowe zapalenie wątroby typu B. Objawy, przyczyny, leczenie i profilaktyka
Przygotowanie do badania alfa-fetoproteiny
Do badania poziomu AFP nie są wymagane specjalne przygotowania, jednak zazwyczaj zaleca się pobranie krwi na czczo, aby uniknąć wpływu ostatnich posiłków na wyniki. Warto również poinformować lekarza o przyjmowanych lekach i chorobach przewlekłych, które mogą wpływać na poziom AFP.
Przy jakich chorobach wzrasta stężenie AFP?
Jak wspomniano podwyższony poziom AFP może towarzyszyć:
- zaawansowanej marskości wątroby,
- ostrym i przewlekłym zapaleniu wątroby,
- urazom wątroby,
- chorobom nowotworowym,
- niewydolności nerek,
- w trakcie ciąży – w przypadku wad cewy nerwowej oraz w innych, wymienionych powyżej przypadkach.
>> Przeczytaj także: Test Harmony – nowoczesne badanie prenatalne NIPT
Co może oznaczać niski poziom AFP?
W przypadku kobiet w ciąży, niski poziom AFP może sugerować zwiększone ryzyko wystąpienia zespołu Downa lub innych wad genetycznych.
U dorosłych w kontekście chorób nowotworowych spadek stężenia AFP może wskazywać na skuteczność leczenia lub niski stopień zaawansowania choroby.
Należy pamiętać, iż niski poziom AFP nie wyklucza obecności nowotworu czy chorób wątroby.
>> Sprawdź też: Amylaza – co oznacza niski i wysoki poziom? Wartości referencyjne
Czy można przeciwdziałać i leczyć zbyt wysoki lub zbyt niski poziom AFP?
Nie istnieje bezpośrednie leczenie mające na celu wyrównanie stężenia AFP w organizmie, ponieważ jest to jedynie wskaźnik, a nie przyczyna choroby. Zamiast tego, terapia skupia się na leczeniu podstawowych schorzeń, które wpływają na stężenie AFP.
Alfa-fetoproteina (AFP) jest cennym wskaźnikiem diagnostycznym, który może dostarczyć ważnych informacji o stanie zdrowia pacjenta. Regularne monitorowanie poziomu AFP w kontekście chorób nowotworowych oraz zaburzeń wątroby pozwala na wczesne wykrycie problemów zdrowotnych i odpowiednie dostosowanie leczenia, co może znacząco wpłynąć na skuteczność terapii oraz rokowanie.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk
Bibliografia
- https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/172759,alfa-fetoproteina-afp (dostęp: 12.08.2024)
- Crandall BF. Alpha-fetoprotein: a review. Crit Rev Clin Lab Sci. 1981;15(2):127-85.
- Adigun OO., Yarrarapu SNS., Zubair M., Khetarpal S. Alpha-Fetoprotein Analysis. 2024 May 1. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan–.
- Murray MJ., Nicholson JC. α-Fetoprotein. Arch Dis Child Educ Pract Ed. 2011 Aug;96(4):141-7.
- Trevisani F., Garuti F., Neri A. Alpha-fetoprotein for Diagnosis, Prognosis, and Transplant Selection. Semin Liver Dis. 2019 May;39(2):163-177.
- Galle PR., Foerster F., Kudo M. et al. Biology and significance of alpha-fetoprotein in hepatocellular carcinoma. Liver Int. 2019 Dec;39(12):2214-2229.
