Dla wielu osób zmiana zabarwienia moczu na ciemniejszą jest niepokojącym objawem. Może mieć wiele różnych przyczyn – od zupełnie niegroźnych po poważne problemy zdrowotne. Dlatego ważne jest, aby obserwować swój organizm, a w razie potrzeby niezwłocznie skonsultować się z lekarzem i wykonać niezbędne badania. Dowiedz się, o czym świadczy ciemny mocz.
Spis treści:
- Od czego zależy barwa moczu?
- Mocz ciemnożółty i ciemny: czy zawsze musi oznaczać chorobę?
- Objawem jakiej choroby może być ciemny lub czarny mocz?
- Ciemny mocz w ciąży – czy to powód do zmartwień?
- Jakie objawy mogą towarzyszyć ciemnej barwie moczu?
- Ciemny i czarny mocz: jakie badania wykonać, aby wykluczyć chorobę?
Od czego zależy barwa moczu?
Za zabarwienie moczu odpowiada urochrom. Jest to barwnik będący produktem rozpadu hemu. Nadaje on żółte zabarwienie, którego odcień zależy od stopnia zagęszczenia moczu. Im mocz jest bardziej gęsty, tym ma ciemniejszy kolor.
Kolor moczu może ulegać zmianie również wtedy, gdy obecne są w nim dodatkowe składniki. Są to m.in. związki chemiczne, które dostarczane są wraz z pożywieniem lub lekami, a także elementy związane z procesem chorobowym toczącym się w organizmie.
>> Przeczytaj też: Mocz – jak powstaje, kiedy zrobić badanie i jak się przygotować?
Jak prawidłowo pobrać mocz do badania?
Podczas pobierania moczu do badania konieczne jest przestrzeganie poniższych zasad:
- Mocz należy pobrać do czystego pojemnika (lub jałowego, jeżeli będzie wykonywany posiew moczu).
- Do analizy należy pobrać próbkę z pierwszego porannego moczu.
- Przed pobraniem moczu zalecane jest zachowanie standardowej higieny (umycie ujścia cewki moczowej wodą i osuszenie jednorazowym ręcznikiem).
- Mocz należy pobrać ze środkowego strumienia. Niewielką ilość należy oddać do toalety, a następnie napełnić pojemnik.
- Do pojemnika należy zebrać około 50-100 mililitrów moczu.
Pobrany mocz należy jak najszybciej dostarczyć do laboratorium. Jeżeli jest to niemożliwe, dopuszczalne jest przechowywanie go w lodówce maksymalnie przez 24 godziny.
Przygotowania do badania moczu powinny rozpocząć się na dzień przed pobraniem próbki do analizy. Należy zrezygnować z intensywnego wysiłku fizycznego, spożywania alkoholu i zachować wstrzemięźliwość seksualną. Ponadto nie zaleca się zwiększania ani zmniejszania ilości przyjmowanych płynów.
Mocz ciemnożółty i ciemny: czy zawsze musi oznaczać chorobę?
Ciemnożółty lub ciemny mocz nie zawsze oznacza chorobę. Na zmianę zabarwienia mogą wpłynąć:
- odwodnienie,
- spożycie niektórych pokarmów (np. buraków, jagód),
- przyjmowanie niektórych leków lub suplementów diety,
- intensywny wysiłek fizyczny,
- menstruacja.
Bardzo ważne jest, aby obserwować, czy ciemniejszy mocz jest jednorazowym objawem, czy utrzymuje się przez dłuższy czas.
Ciemny mocz a przyjmowane leki
Ciemny mocz bardzo często jest spowodowany przyjmowaniem leków. Są to m.in.:
- leki przeciwmalaryczne (np. chinina, chlorochina),
- leki przeciwbólowe (np. salicylany, fenacetyna),
- leki stosowane w zakażeniach dróg moczowych (np. furazydyna),
- leki stosowane w leczeniu choroby Parkinsona (lewodopa),
- leki stosowane w infekcjach (np. metronidazol).
Ciemnożółty mocz może również pojawić się podczas suplementacji witaminy C lub witamin z grupy B.
>> Sprawdź też: Witaminy z grupy B – objawy niedoboru, rola w organizmie
Objawem jakiej choroby może być ciemny lub czarny mocz?
Zdarza się, że ciemny mocz jest objawem chorób. Zmiana zabarwienia moczu może występować m.in. przy:
- kłębuszkowym zapaleniu nerek,
- kamicy nerkowej,
- nowotworach układu moczowego,
- zakażeniach układu moczowego,
- chorobach wątroby i dróg żółciowych,
- chorobach trzustki,
- chorobach uwarunkowanych genetycznie (np. porfirii, zespole Gilberta).
Najbardziej niepokojący może być bardzo ciemny (niemal czarny) mocz. Przyczyny są związane z obecnością w moczu dużej ilości hemoglobiny lub mioglobiny. Objaw ten można zaobserwować m.in. przy niedokrwistości hemolitycznej lub rozległych urazach.
>> Zobacz też: Mętny mocz – jakie są jego przyczyny? Czy jest powodem do niepokoju?
Kłębuszkowe zapalenie nerek
W kłębuszkowym zapaleniu nerek proces zapalny zajmuje i uszkadza kłębuszki nerkowe, co zaburza pracę nerek. W wyniku zaburzeń filtracji w moczu pojawiają się erytrocyty, co powoduje jego ciemne zabarwienie.
Kamica nerkowa
W przebiegu kamicy nerkowej w nerkach tworzą się i zalegają złogi będące skutkiem wytrącania się związków chemicznych obecnych w moczu. Gdy się przesuwają, uszkadzają nabłonek układu moczowego. Jednym z objawów jest ciemny mocz spowodowany obecnością erytrocytów.
>> To może Cię zainteresować: Kamica układu moczowego – przyczyny, rodzaje, objawy, zalecenia dietetyczne
Rak nerki lub pęcherza moczowego
Bardzo ciemny mocz jest jednym z objawów raka nerki lub raka pęcherza moczowego. W przebiegu obu procesów nowotworowych dochodzi do krwinkomoczu lub krwiomoczu, co skutkuje zmianą zabarwienia moczu na ciemniejszą (często brunatną).
Ciemny mocz w ciąży – czy to powód do zmartwień?
Ciemny mocz w ciąży nie zawsze oznacza chorobę. Może być wynikiem odwodnienia, suplementacji lub spożywania zwiększonej ilości niektórych pokarmów (np. warzyw liściastych, marchwi, buraków). Jeżeli zmiana zabarwienia moczu utrzymuje się przez dłuższy czas lub towarzyszą jej inne objawy, konieczna jest niezwłoczna konsultacja z lekarzem.
Jakie objawy mogą towarzyszyć ciemnej barwie moczu?
Zmiana zabarwienia moczu na ciemniejszą niezwiązana z procesem chorobowym zwykle przebiega bez żadnych dolegliwości. Niepokojące powinny być dodatkowe objawy, takie jak:
- ból w dolnej części pleców,
- gorączka,
- nudności i wymioty,
- trudności w oddawaniu moczu,
- częste oddawanie moczu,
- obrzęki,
- ogólne złe samopoczucie lub osłabienie.
Każdy z powyższych objawów powinien skłonić do konsultacji z lekarzem.
>> Sprawdź też: Częstomocz, wielomocz i oddawanie moczu w nocy – jakie są przyczyny?
Ciemny i czarny mocz: jakie badania wykonać, aby wykluczyć chorobę?
W celu ustalenia przyczyny ciemnego moczu lekarz może zlecić wykonanie następujących badań:
- badanie ogólne moczu wraz z oceną osadu lub posiew moczu,
- testy laboratoryjne z krwi,
- USG jamy brzusznej.
Zdarza się, że diagnostyka musi być rozszerzona o bardziej specjalistyczne badania. Są to m.in. tomografia komputerowa, cystoskopia lub biopsja.
Ciemny mocz nie zawsze powinien stanowić powód do zmartwień. Może być wynikiem odwodnienia, przyjmowania leków lub spożywania niektórych pokarmów. Jeżeli zmianie zabarwienia moczu towarzyszą dodatkowe objawy (np. gorączka, osłabienie, ból pleców), konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem i przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk
Bibliografia
A. Ostałowska, Mocz [w:] E. Birkner, S. Kasperczyk, Podstawy biochemii dla ratownictwa medycznego z elementami patobiochemii stanów nagłych,
Zalecenia Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Laboratoryjnej dotyczące badania upostaciowanych elementów moczu w medycznym laboratorium diagnostycznym, Diag Lab 2019, 55(3), s. 145–198
C.P. McKay, Kamica nerkowa, Pediatria po Dyplomie 2011, t. 15, nr 4, s. 36–47
