Amylaza to enzym, odpowiedzialny za trawienie węglowodanów. Ocena aktywności amylazy wykorzystywana jest w diagnostyce niektórych schorzeń internistycznych. W przebiegu których chorób obserwuje się wzrost aktywności amylazy? Czy obniżenie poziomu tego enzymu może świadczyć o poważnej chorobie? Na te i inne pytania odpowiedzi znajdziemy w poniższym artykule.
Spis treści:
- Co to jest amylaza i za co odpowiada?
- Kiedy i w jakim celu bada się poziom amylazy?
- Amylaza – norma u dorosłego człowieka
- Podwyższona amylaza – przyczyny i leczenie
- Aktywność lipazy trzustkowej, a aktywność amylazy
- Zbyt niski poziom amylazy – przyczyny i leczenie
- Badanie poziomu amylazy a przyjmowane leki. Co wpływa na wynik badania?
Co to jest amylaza i za co odpowiada?
Amylaza to enzym trawienny zaliczany do grupy enzymów hydrolitycznych. Enzymy te katalizują reakcje hydrolizy, a więc rozkładu wiązań chemicznych przy wykorzystaniu cząsteczki wody. W organizmie człowieka amylaza produkowana jest przede wszystkim przez trzustkę oraz gruczoły ślinowe. Enzym ten znajduje się zarówno w ślinie, jak i w soku trzustkowym. Amylaza ślinowa nazywana jest również ptaliną. Enzym ten odpowiedzialny jest za rozkład cukrów złożonych, takich jak skrobia i glikogen do mniejszych fragmentów nazywane oligosacharydami.
Za dalsze trawienie węglowodanów odpowiada amylaza produkowaną w komórkach trzustki, a więc amylaza trzustkowa. Działanie amylazy trzustkowej prowadzi do powstawania krótszych fragmentów cukrowych, które nazywane są tri- i disacharydami. Warto dodać, że aktywność amylazy trzustkowej jest uzależniona jest od jonów wapnia.
Kiedy i w jakim celu bada się poziom amylazy?
Wskazaniem do oznaczenia aktywności amylazy jest podejrzenie schorzeń dotyczących trzustki, przewodu pokarmowego i ślinianek. Do oznaczenia tego enzymu powinny szczególnie skłonić taki objawy kliniczne jak:
- silny ból w nadbrzuszu,
- nudności, wymioty,
- gorączka,
- zatrzymanie gazów i stolca.
Objawy te mogą świadczyć o rozwijającej się patologii w obrębie przewodu pokarmowego, w tym ostrego zapalenia trzustki lub niedrożności przewodu pokarmowego. Jeżeli u pacjenta występują wyżej wymienione objawy, to wówczas konieczny jest pilny kontakt z lekarzem.
>> Przeczytaj także: Ból trzustki – jakie mogą być przyczyny, gdzie lokalizuje się ból, jak postępować?
Amylaza – norma u dorosłego człowieka
Wartości referencyjne aktywności amylazy w surowicy są zależne od metody, którą wykorzystano do oznaczenia. Badanie wykonuje się z próbki krwi żylnej. Samo badanie nie wymaga specjalnego przygotowania. Przed badaniem powinno się pozostać na czczo. W dzień poprzedzający badanie kolację powinno się przyjąć do godziny 18:00. Przed pobraniem próbki krwi nie powinno się wykonywać intensywnych ćwiczeń fizycznych.
Podwyższona amylaza – przyczyny i leczenie
W jakich stanach klinicznych obserwuje się podwyższoną aktywnością amylazy? Należy tutaj wymienić takie sytuacje jak:
- ostre zapalenie trzustki,
- przewlekłe zapalenie trzustki,
- niektóre nowotwory trzustki,
- torbiele zapalne trzustki,
- dysfunkcje dotyczące zwieracza Oddiego,
- perforacja wrzodu dwunastnicy,
- choroby dotyczące ślinianek, w tym zapalenie ślinianek,
- niedrożność przewodu pokarmowego,
- zapalenie pęcherzyka żółciowego,
- przewlekła choroba nerek,
- schorzenia wątroby,
- nadużywanie alkoholu,
- nowotwory złośliwe, w tym między innymi rak płuca, rak tarczycy, rak jelita grubego i gruczołu krokowego,
- choroba trzewna,
- cukrzycowa kwasica ketonowa,
- niektóre chłoniaki.
Aktywność lipazy trzustkowej, a aktywność amylazy
W przypadku ostrego zapalenia trzustki, wraz z oceną aktywności amylazy, wykonuje się również badanie aktywności lipazy w surowicy. Lipaza to enzym, który również produkowany jest przez trzustkę, ale nie przez ślinianki, co sprawia, że badanie to ma większą czułość i swoistość w rozpoznawaniu ostrego zapalenia trzustki. Co więcej, aktywność amylazy może wrócić do normy już po 48-72 godzinach mimo trwania choroby. Dla ostrego zapalenia trzustki charakterystyczny jest ponad trzykrotny wzrost stężenia enzymów trzustkowych (lipaza, amylaza), w odniesieniu do wartości referencyjnych.
W medycynie wykorzystuje się również analizę stosunku aktywności lipazy i amylazy. Zauważono bowiem, że zapalenie trzustki wywołane kamicą żółciową często charakteryzuje się większym wzrostem aktywności amylazy niż lipazy. Z kolei ostre zapalenie trzustki wywołane nadużywaniem alkoholu zazwyczaj powoduje większe podwyższenie poziomu lipazy niż amylazy. Szacuje się, że stosunek aktywności lipazy i amylazy, przekraczający 5 wykazuje 31-procentową czułość i prawie 100-procentową swoistość w potwierdzeniu alkoholowego zapalenia trzustki.
Leczenie podwyższonej aktywności amylazy wymaga zidentyfikowania przyczyny takiego stanu. Konieczne jest więc leczenie choroby podstawowej. Wynik oznaczenia aktywności amylazy wymaga skonsultowania się z lekarzem, który zlecał badanie.
>> Przeczytaj też: Lipaza – co to jest? Podwyższona, niska lipaza trzustkowa – o czym świadczy?
Zbyt niski poziom amylazy – przyczyny i leczenie
Obniżenie aktywności amylazy w surowicymożna zaobserwować w przebiegu niektórych nowotworów trzustki, w tym:
- śluzowych nowotworów torbielowatych,
- surowiczych nowotworów torbielowatych.
Obniżenie aktywności amylazy wymaga konsultacji internistycznej, dokładnego badania przedmiotowego oraz w zależności od informacji klinicznych – dalszego poszerzenia diagnostyki.
Badanie poziomu amylazy a przyjmowane leki. Co wpływa na wynik badania?
Warto poinformować lekarza o wszystkich lekach, jakie pacjent przyjmuje na stałe, ponieważ niektóre z nich mogą mieć wpływ na wyniki oznaczenia amylazy. Do substancji tych należy przede wszystkim:
- kwas acetylosalicylowy,
- morfina,
- leki antyretrowirusowe,
- antykoncepcja hormonalna zawierająca estrogeny.
Na wynik badania aktywności amylazy wpływa również spożywanie alkoholu, dlatego przynajmniej na dzień przed wykonaniem oznaczenia powinno się zrezygnować z jego przyjmowania.
Amylaza to enzym produkowany przez komórki trzustki oraz gruczołów ślinowych. Oznaczenie tego enzymu jest wykorzystywane w diagnostyce internistycznej, a przede wszystkim w diagnozowaniu schorzeń trzustki i ślinianek. Wynik oznaczenia amylazy powinien być interpretowany przez lekarza i skorelowany z oceną obrazu klinicznego.
Bibliografia
- A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
- T. Antczak i inni, Lipazy: źródła, struktura i właściwości katalityczne, Biotechnologia, 2 (57) 130-145, 2002,
- A. Rogowska, Ostre zapalenie trzustki, Postępy Nauk Medycznych, t. XXVII, nr 1, 2014,
- A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659,
- E. Bańkowski, Biochemia podręcznik dla studentów uczelni medycznych. Wrocław: Elsevir Urban & Partner, 2010,
- Hamdan i inni, In vitro alpha amylase inhibitory effect of some clinically-used drugs. Pharmazie. 2004 Oct;59(10):799-801.
