Plamy wątrobowe to potoczne określenie zmian barwnikowych występujących w obszarach skóry, które narażone są na promieniowanie UV. To mało estetyczne, ale zwykle niegroźne zmiany dermatologiczne. W artykule podpowiadamy, kiedy i dlaczego powstają plamy wątrobowe, a także jakie badania warto wykonać w przypadku ich pojawienia się lub zmian w ich wyglądzie.
Spis treści:
- Czym są i jak wyglądają plamy wątrobowe?
- Rodzaje plam soczewicowatych
- Plamy wątrobowe: przyczyny. Dlaczego się pojawiają?
- Czy można usunąć plamy wątrobowe?
- Kiedy warto iść do lekarza z plamami wątrobowymi?
- Jak przeciwdziałać pojawianiu się plamom wątrobowym?
Czym są i jak wyglądają plamy wątrobowe?
Plamy wątrobowe, nazywane też plamami soczewicowatymi posłonecznymi lub starczymi, to zmiany pigmentacyjne (barwnikowe) skóry o niewielkiej średnicy (rzędu 1-3 cm). Występują zwykle u osób po 60. roku życia. Są to zmiany określane jako przebarwienia ograniczone skóry – należą do plam melanocytowych – i mogą przybierać kolor od jasnożółtego do ciemnobrązowego. Z wiekiem ulegają one powiększeniu i ich ilość wzrasta.
| Warto wiedzieć: Plamy soczewicowate posłoneczne są związane ze starzeniem się skóry. |
Plamy wątrobowe (mimo swojej nazwy) nie są związane z chorobami wątroby.
Schorzeniom tego narządu (związanym np. przewlekłym piciem alkoholu) mogą towarzyszyć inne zmiany dermatologiczne. To na przykład żółte zabarwienie skóry związane z żółtaczką.
Ciemniejsze zabarwienie skóry może pojawiać się w hiperinsulinemii i cukrzycy – nie są to jednak plamy wątrobowe i najważniejsze objawy wymienionych schorzeń.
Gdzie pojawiają się plamy wątrobowe?
Plamy wątrobowe (soczewicowate starcze) występują na skórze wystawionej na promieniowanie słoneczne. Mogą wystąpić na:
- twarzy i szyi;
- części grzbietowej rąk, dłoni i przedramion;
- dekolcie;
- plecach;
- nogach, np. podudziach.
Plamy posłoneczne soczewicowate występuje przede wszystkim u osób rasy białej – w przypadku niskich fototypów skóry wg Fitzpatricka.
| Typ skóry | Oparzenia słoneczne | Ściemnienie skóry | Populacja |
| I | zawsze | nigdy | celtycka |
| II | zawsze | czasami | kaukaska |
| III | czasami | zawsze | kaukaska |
| IV | nigdy | zawsze | kaukaska |
| V | nigdy | zawsze | rdzenni Amerykanie |
| VI | nigdy | zawsze | Afroamerykanie |
Tabela. Typy skóry według Fitzpatricka, 1988
>> Przeczytaj również: Czym są przebarwienia skóry – przyczyny, diagnostyka i terapia
Rodzaje plam soczewicowatych
W klasyfikacji plam soczewicowatych wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje. Są to:
- plamy soczewicowate słoneczne (lub posłoneczne), które – jak wcześniej zaznaczono – nazywane są też starczymi lub wątrobowymi.
- plamy soczewicowate zwykłe, nazywane młodzieńczymi – mogą być obecne od urodzenia, występują m.in. w okolicach anatomicznych, które nie są wystawione na bezpośrednie promieniowanie słoneczne; są klasyfikowane jako znamiona zwykłe.
Wariantem, który może występować zarówno w plamach soczewicowatych starczych i młodzieńczych są zmiany w typie „kropli atramentu”. Są to drobne, czarne „przebarwienia” o nieregularnym kształcie i nierównych brzegach.
Szczególnym rodzajem są plamy soczewicowate złośliwe, które są zmianą przedrakową i mogą ulec przemianie do czerniaka złośliwego (złośliwego nowotworu skóry wywodzącego się z melanocytów).
Zobacz panel badań przesiewowych w kierunku predyspozycji do raka skóry.
Czy plamy soczewicowate mogą być objawem?
Plamy soczewicowate mogą wystąpić w chorobach dermatologicznych, w tzw. genodermatozach, m.in. w zespole Peutza-Jeghersa, gdzie występują na błonie śluzowej warg i policzków, a także wokół ust, oczu i na dłoniach lub innych dystalnych częściach kończyn. Wspomniane zmiany barwnikowe odnotowuje się również w zespole Leopard i zespole Carneya.
Plamy wątrobowe: przyczyny. Dlaczego się pojawiają?
Występowanie plam wątrobowych (starczych, soczewicowatych słonecznych) są związane z nadmierną proliferacją (namnażaniem się) melanocytów (komórek produkujących naturalny pigment skóry). Proces jest związany z ostrym i przewlekłym narażeniem na promieniowanie UV. W efekcie produkcja melaniny, czyli barwnika skóry, jest zwiększona.
| Warto wiedzieć: W badaniu histopatologicznym plam wątrobowych obecne są m.in. cechy przewlekłego uszkodzenia słonecznego naskórka i skóry właściwej. |
Brak ochrony przeciwsłonecznej a plamy wątrobowe
Zmiany soczewicowate posłoneczne występują na skórze narażonej na promieniowanie słoneczne. Brak ochrony przeciwsłonecznej, zarówno odpowiedniego ubioru, jak i filtrów UV o wysokim współczynniku SPF, zwiększa ryzyko ich wystąpienia.
>> Zobacz również: Wpływ promieni słonecznych na skórę
Czy można usunąć plamy wątrobowe?
Plamy wątrobowe to zmiany barwnikowe skóry występujące u osób dorosłych – w szczególności w podeszłym wieku. Ich leczenie polega na zastosowaniu, m.in. dermabrazji, krioterapii, laseroterapii, PDT (terapii fotodynamicznej) i terapii światłem LED.
Kiedy warto iść do lekarza z plamami wątrobowymi?
Wizyta u lekarza dermatologa jest niezbędna w przypadku pojawienia się nowych plam lub przebarwień o nieregularnym kształcie i ciemniejszym zabarwieniu. Uwagę powinna zwrócić zmiana w zakresie wypukłości (z płaskiej na „wybrzuszoną” lub chropowatą, przypominającą guzek).
Kontrola plam wątrobowych i innych zmian soczewicowatych jest istotna, ponieważ z tzw. plamy soczewicowatej złośliwej wywodzi się typ nowotworu skóry, znany jako czerniak lentigialny.
Warto dodać, że każdy z nas przynajmniej raz w roku powinien mieć wykonaną dermatoskopię, a więc badanie znamion u dermatologa.
| Pamiętaj: Obecność zmian soczewicowatych posłonecznych wiąże się z fotouszkodzeniem skóry, co stanowi czynnik ryzyka dla wystąpienia nowotworów złośliwych skóry. |
Jakie badania wykonać, gdy pojawią się plamy wątrobowe na skórze?
Lekarz w ramach różnicowania plam wątrobowych i innych typów plam soczewicowatych może zlecić
- badanie histopatologiczne,
- badanie krwi w celu oznaczenia markera nowotworowego czerniaka S-100.
W przypadku występowania raka w rodzinie warto rozważyć wykonanie badań genetycznych w kierunku nowotworów. Jednym z nich jest badanie genetyczne sprawdzające predyspozycję do nowotworów skóry i nie tylko.
Jak przeciwdziałać pojawianiu się plamom wątrobowym?
Plamy wątrobowe to rodzaj uszkodzenia skóry związany z promieniowaniem słonecznym.
Można im zapobiegać, stosując filtry przeciwsłoneczne (najlepiej) przez cały rok, a szczególnie w miesiącach letnich i porach największego nasłonecznienia.
O ochronie przed promieniowaniem UV powinny pamiętać osoby z niskim fototypem skóry, a także pacjenci przyjmujący leki fototoksyczne, fotoalergiczne i immunosupresanty.
Plamy wątrobowe to zmiany pigmentacyjne skóry, które są związane z wiekiem. Można zmniejszyć prawdopodobieństwo ich wystąpienia przy regularnym stosowaniu filtrów przeciwsłonecznych. Warto mieć na uwadze fakt, że plamy wątrobowe mogą zmieniać swój wygląd, szczególnie groźne jest jej pociemnienie lub zmiana kształtu na nieregularny. Powinno to skłonić pacjenta do konsultacji z lekarzem dermatologiem i wykonanie zleconych przez niego badań, w tym dermatoskopii.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk
Bibliografia
- Adamski Z, Kaszuba A (2019) Dermatologia dla kosmetologów, Wrocław: Edra Urban & Partner
- Chabior A, Wartość fototypu skóry w przewidywaniu odczynu fototoksycznego po doustnym i kąpielowym zastosowaniu psolarenu u pacjentów przed planowaną PUVA-terapią, Przegl Dermatol 2009, 96, 257
- Runicka L, Olszewska M, Rakowska A, Sar-Pomian M (2022) Współczesna dermatologia Tom 1-2, Warszawa: PZWL
- Zalewska-Janowska A, Błaszczyk H (2021) Dermatologia w gabinecie lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej, Warszawa: PZWL
- https://www.mp.pl/medycynarodzinna/artykuly/225012,zaburzenia-barwnikowe-rozpoznanie-i-postepowanie, dostęp 16.07.2024
