Bruceloza objawy i diagnoza – kompleksowe spojrzenie na chorobę odzwierzęcą

Bruceloza to odzwierzęce schorzenie bakteryjne o bardzo zróżnicowanym obrazie klinicznym. Jakie są najczęstsze objawy brucelozy? Czy bruceloza u ludzi jest niebezpieczna? Co warto wiedzieć na temat tej jednostki chorobowej? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziemy w poniższym artykule.

Spis treści:

1. Bruceloza – co to za choroba?
2. Przyczyny występowania brucelozy
3. Jakie objawy u ludzi daje bruceloza?
4. Diagnostyka brucelozy
5. Leczenie brucelozy

Bruceloza – co to za choroba?

Bruceloza to choroba odzwierzęca, występująca na całym świecie, która wywoływana jest przez bakterie z rodzaju Brucella. Rezerwuarem tych bakterii są zwierzęta takie jak: owce, kozy, wielbłądy, bydło, bizony, jaki, ale także świnie (dzikie i domowe), renifery, rzadziej zające, psy i lisy. Dla człowieka źródłem zakażenia są zwierzęta, w tym jego wydzieliny i wydaliny (w tym płyn owodniowy, mleko, mocz).

Do zakażenia może dojść poprzez spożycie produktów pochodzenia zwierzęcego, takich jak mięso, sery lub mleko, jeżeli produkty te nie zostały poddane obróbce termicznej. Do zakażenia może dojść nie tylko drogą pokarmową, ale także przez kontakt bezpośredni, a więc na przykład przez uszkodzoną skórę, ale również drogą oddechową (dochodzi do zakażenia poprzez inhalację, co sprawia, że bakterie te mogą stanowić rodzaj broni biologicznej).

Warto dodać, że bakterie z rodzaju Brucella są wrażliwe na temperaturę powyżej 65°C i giną po kilkunastu minutach, jednak są dość odporne na warunki środowiska zewnętrznego, mogą bowiem przeżyć w wodzie lub glebie nawet przez 3 miesiące.

Przyczyny występowania brucelozy

Bruceloza jest chorobą bakteryjną, co oznacza, że powodują ją bakteria, a dokładniej bakterie z rodzaju Brucella (głównie gatunki odpowiedzialne za rozwój tego schorzenia to B. melitensis, B. abortus, B. suis, B. canis).

Są to bakterie żyjące wewnątrzkomórkowo, co oznacza, że przeżywają i namnażają się wewnątrz komórek, a dokładniej wewnątrz granulocytów, czyli jednego z rodzaju leukocytów (krwinek białych). Następnie, zainfekowane komórki przenoszą się drogą krwi do różnych narządów, głównie do  wątroby, śledziony, szpiku kostnego, a także tkanek układu mięśniowego i moczowo-płciowego. W tych narządach i tkankach może dojść do powstawania ropni i ziarniniaków. Opisywane w tym akapicie zmiany odpowiadają za pojawienie się objawów brucelozy.

Jakie objawy u ludzi daje bruceloza?

Bruceloza może mieć bardzo różny przebieg kliniczny, od bezobjawowego, do ciężkiego, powikłanego zakażeniem ogólnoustrojowym, a nawet zgonem. Bruceloza w nomenklaturze medycznej jest nazywana „wielkim imitatorem”, co oznacza, że ma dość niespecyficzne objawy kliniczne i może imitować inne jednostki chorobowe, co utrudnia postawienie ostatecznego rozpoznania.

Zakażenie brucelozą dzieli się na zakażenie ostre i przewlekłe.

O ostrym zakażeniu mówimy wówczas, gdy objawy choroby utrzymują się poniżej 8 tygodni od zakażenia. Do objawów ostrego zakażenia zaliczamy:

• ból mięśni i stawów,
• nasilone pocenie się,
• osłabienie,
• dolegliwości żołądkowo-jelitowe,
• ból jąder u mężczyzn.

Z kolei o przewlekłym zakażeniu mówimy w sytuacji, gdy objawy występują powyżej 52 tygodni od zakażenia. Zaliczamy do nich:

• objawy związane z układem kostno-szkieletowym,
• zaburzenia czucia,
• zaburzenia łaknienia,
• przewlekłe zmęczenie,
• zaburzenia słuchu,
• zaburzenia snu,
• bóle głowy,
• zaburzenia potencji,
• zaburzenia miesiączkowania,
• niekiedy kaszel.

Objawy brucelozy i stany kliniczne, które są wspólne dla postaci ostrej i przewlekłej to przede wszystkim:

• wysoka gorączka,
• obniżenie ciśnienia tętniczego,
• zwolnienie akcji serca,
• zapalenie stawów: głównie stawu kolanowego, biodrowego i krzyżowo-biodrowego,
• zapalenie wątroby,
• powiększenie śledziony,
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu,
• zapalenie jąder i najądrzy,
• zmiany skórne, w tym rumień guzowaty i owrzodzenia,
• zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie wsierdzia, zapalenie osierdzia,
• zmiany w narządzie wzroku, w tym zapalenie tęczówki, zapalenie rogówki i naczyniówki.

Diagnostyka brucelozy

Ze względu na złożony obraz kliniczny, brucelozy nie można rozpoznać tylko na podstawie objawów chorobowych. Diagnostyka brucelozy obejmuje wykonanie badań diagnostycznych, takich jak:

• oznaczenie przeciwciał w klasie IgM i oznaczenie przeciwciał w klasie IgG – badania serologiczne stanowią podstawę rozpoznania brucelozy. Warto dodać, że przeciwciała IgM są wykrywane po tygodniu od zakażenia, natomiast przeciwciała IgG – po około 2 tygodniach. Z upływem czasu stężenie przeciwciał ulega zmniejszeniu.  W sytuacji, gdy przeciwciała IgG nie zanikają – możemy rozważać nawrót brucelozy lub przejście schorzenia w fazę przewlekłą.
• hodowla z materiału biologicznego takiego, jak krew, płyn mózgowo-rdzeniowy, czy szpik – hodowla jest badaniem stosunkowo mało swoistym i wymaga czasu (czas inkubacji wynosi nawet ponad 30 dni),
• odczyn Burneta, czyli test skórny z bruceliną – jest to test, polegający na wstrzyknięciu ekstraktu z nieżywych bakterii, test ten jest dodatni, gdy w miejscu wstrzyknięcia pojawia się naciek zapalny,
• badania molekularne z wykorzystaniem metody PCR.

W diagnostyce serologicznej wykorzystuje się różne metody – zarówno odczyn aglutynacji Wrighta, testy ELISA, jak i odczyn antyglobulinowy Coombsa oraz odczyny immunofluorescencji pośredniej.

Dodatkowo wykonuje się takie badania jak:

• morfologia krwi obwodowej – widoczne jest typowo zwiększenie liczby leukocytów (leukocytoza),
• oznaczenie parametrów stanu zapalnego: CRP, OB,
• badanie płynu stawowego,
• badania obrazowe – ultrasonografia, badania RTG stawów,
• badania histopatologiczne bioptatów, w których wykrywane są ziarniniaki.

Leczenie brucelozy

Leczenie tej jednostki chorobowej zależy od postaci zakażenia oraz od tego, jakie narządy i tkanki zostały zajęte. Jest to schorzenie bakteryjne, więc podstawą leczenia są antybiotyki – doksycyklina, ryfampicyna i aminoglikozydy (stosowane w różnych schematach terapeutycznych) są leczeniem pierwszego wyboru. U kobiet ciężarnych stosuje się natomiast kotrimoksazol z ryfampicyną.

W leczeniu objawowym stosuje się przede wszystkim leki przeciwgorączkowe, przeciwbólowe i sterydoterapię. Śmiertelność w przebiegu brucelozy wynosi około 1%. Do najczęstszych powikłań należą: zanik kanalików nasiennych i tym samym bezpłodność, ubytki neurologiczne, a także tętniaki.

Podsumowując, bruceloza to choroba odzwierzęca, którą nie zawsze można łatwo zdiagnozować. Z tego powodu ważne jest przeprowadzenie badań diagnostycznych w jej kierunku, szczególnie u pacjentów, którzy mogli spożyć skażoną, importowaną żywność, pochodząca z terenów endemicznego występowania brucelozy. Wykonanie odpowiednich badań pod kontrolą lekarską pozwoli na postawienie diagnozy i szybkie włączenie odpowiedniego leczenia.

Bibliografia

1. P. Gajewski, Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków 2019/2020,
2. G. Herold, Medycyna wewnętrzna. Repetytorium dla studentów medycyny i lekarzy, PZWL, Warszawa 2006,
3. A. Parfieniuk-Kowerda, Bruceloza, Medycyna Praktyczna. [dostęp online https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/161898,bruceloza].