Nawracające infekcje grzybicze (Candida albicans) – jak objawia się kandydoza?

Każdego roku infekcje grzybicze dotykają ponad miliard osób na całym świecie, a ponad 1,6 miliona umiera z ich powodu. Kandydoza odpowiada aż za 75–88% tych infekcji. 

Spis treści:

1. Kandydoza – co to za infekcja?  
2. Jakie są przyczyny i objawy kandydozy?  
3. Jakie badania wykonać na kandydozę?  
4. Jak przebiega leczenie infekcji Candida albicans?  

Kandydoza – co to za infekcja? 

Kandydoza, inaczej zwana grzybicą, drożdżycą lub kandydiazą, to infekcja grzybicza wywoływana przez kilka gatunków drożdżaków z rodzaju Candida, najczęściej: Candida albicans, Candida glabrata, Candida tropicalis, Candida parapsilosis i Candida krusei.  

Stanowią one część prawidłowej flory skóry i jelit człowieka i są wykrywalne u nawet 60% zdrowych osób. Z tego względu infekcja grzybicza jest zazwyczaj wynikiem zwiększonego lub nieprawidłowego namnażania się drożdży w połączeniu z miejscowymi, lub ogólnoustrojowymi zaburzeniami ze strony układu odpornościowego (immunologicznego) gospodarza.  

Inwazyjna kandydoza to zaburzenie o różnorodnych objawach klinicznych, które potencjalnie może dotyczyć każdego narządu, ponieważ każdy gatunek Candida posiada własne unikatowe cechy decydujące o inwazyjności i wrażliwości na leki przeciwgrzybicze. 

>> Przeczytaj też: Grzybica – częsta choroba płytki paznokcia. Rodzaje i przyczyny (alablaboratoria.pl)

Jakie są przyczyny i objawy kandydozy?  

Kandydoza może być spowodowana przez różnorodne czynniki, zwykle występuje na skutek zaburzenia funkcjonowania układu immunologicznego i flory fizjologicznej. Z powodu długotrwałego przyjmowania antybiotyków może dojść do zachwiania naturalnej równowagi bakterii w organizmie, a stosowanie leków steroidowych, takich jak kortykosteroidy, może osłabić układ odpornościowy i stworzyć środowisko korzystne do rozwoju kandydozy.  

Do czynników sprzyjających namnażaniu C. albicans zalicza się również zaburzenia i zmiany hormonalne (np. ciąża, stosowanie antykoncepcji hormonalnej), stres, brak snu, niewłaściwą dietę, nadużywanie alkoholu czy zażywanie narkotyków.  

Medycznie istotne zakażenia wywołane przez C. albicans można podzielić na dwa podtypy: błonowe i ogólnoustrojowe.  

Do zakażeń błonowych zalicza się kandydozy:  

• pochwy (ang. vulvovaginal candidiasis, VVC) – pieczenie, swędzenie i zaczerwienienie pochwy; ból i pieczenie podczas oddawania moczu lub stosunku płciowego; biała, gęsta, grudkowata („serowata”) wydzielina; uczucie dyskomfortu; 
• jamy ustnej (ang. oropharyngeal candidiasis, OPC) – białe owrzodzenia w jamie ustnej, głównie na języku, podniebieniu, wewnętrznej stronie policzków, dziąsłach i gardle; trudności w połykaniu; nieprzyjemny posmak i uczucie suchości w jamie ustnej; drobne krwawienia;  
• przełyku (ang. esophageal candidiasis, EPC) – ból w klatce piersiowej, szczególnie podczas połykania; trudności w przełykaniu; uczucie ściskania w przełyku; nudności lub wymioty; problemy z trawieniem; utrata apetytu; możliwe są krwawienia w przypadku wystąpienia uszkodzeń ściany przełyku; 
• paznokci (ang. onychomycosis) – zmiana koloru paznokcia zazwyczaj na żółty, brązowy lub zielony; zniekształcenie i zgrubienie paznokci; łamliwość; ból i dyskomfort.  

>> Sprawdź: Jak zapobiec groźnym powikłaniom infekcji intymnych – testy w kierunku Chlamydia trachomatis – Centrum Wiedzy ALAB laboratoria

Ogólnoustrojowa kandydoza rozwija się w krwiobiegu i może występować w jamie brzusznej, ośrodkowym układzie nerwowym, wątrobie, śledzionie, sercu i nerkach. Objawy kandydozy są różnorodne i zazwyczaj obejmują: gorączkę, dreszcze, zmęczenie, osłabienie, bóle mięśni i stawów, biegunkę, bóle brzucha, utratę wagi i inne. Ogólnoustrojowa kandydoza wiąże się z wysoką śmiertelnością.  

Wyróżnia się również kandydozę skóry wywoływaną przez C. albicans, objawiającą się pojawieniem się czerwonych plam i swędzących grudek w fałdach skóry, głównie w pachwinach, pod piersiami i w okolicach pośladków. Przypadki zakażeń skórnych są jednak niezwykle rzadkie.  

>> Przeczytaj: Grzybice skóry – przyczyny, objawy, rodzaje

Jakie badania wykonać na kandydozę?  

Metody diagnostyczne w przypadku identyfikacji kandydozy zależą od rodzaju i lokalizacji infekcji. Podstawą jest wywiad z pacjentem w celu rozpoznania i oceny objawów oraz pobranie próbki do analizy laboratoryjnej.  

Chociaż klasyczne metody mikrobiologiczne (mikroskopia świetlna i hodowla) zazwyczaj umożliwiają wykrycie patogenu, jednoczesna obecność bakterii w próbkach może hamować wzrost grzybów.  

Dlatego też jeśli podejrzewa się kandydozę, laboratorium diagnostyczne powinno zostać powiadomione o konieczności użycia selektywnych podłoży hodowlanych (zawierających substancje hamujące wzrost bakterii) oraz dodatkowych metod diagnostycznych, takich jak testy serologiczne oraz molekularne.  

W celu rozpoznania wczesnego stadium zakażenia oraz monitorowania grzybicy stosuje się często testy immunoenzymatyczne, pozwalające na oznaczenie w surowicy lub osoczu ludzkich przeciwciał skierowanych przeciwko Candida albicans klasy IgA, IgM i IgG.  

Należy pamiętać, że ujemny wynik testu wskazuje na brak w próbce pacjenta klinicznie znaczącej liczby przeciwciał przeciwko danemu patogenowi, ale nie wyklucza możliwości zakażenia. Pewne rozpoznanie można osiągnąć przez testowanie par próbek surowicy pobranych w odstępach około dwóch tygodni. Wykrycie znacznego wzrostu stężenia przeciwciał lub zmiany wyniku ujemnego na dodatni potwierdza zakażenie. 

Jak przebiega leczenie infekcji Candida albicans?  

Chorobotwórcze drożdżaki różnią się znacznie pod względem zdolności do wywołania infekcji oraz wrażliwości na leki przeciwgrzybicze. Poprawna identyfikacja gatunku Candida ma duże znaczenie prognostyczne i terapeutyczne, umożliwiając wczesne rozpoczęcie skutecznej terapii przeciwgrzybiczej.  

Walka z kandydozą opiera się na stosowaniu leków przeciwgrzybiczych, mających na celu powstrzymanie rozprzestrzeniania się infekcji. Przez wiele lat używano amfoterycyny B jako jedynego leku w infekcjach grzybiczych, a zwłaszcza w kandydozie.  

Obecnie dostępne komercyjnie leki przeciwgrzybicze występują w różnych formach dawkowania, a ich stosowanie zależy od natury i lokalizacji infekcji. Na powodzenie terapii ma wpływ moment jej wprowadzenia, dlatego w przypadku podejrzenia infekcji należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. 

Źródła:  

• Pappa P.G. et al., Invasive candidiasis, Nature Reviews Disease Primers 2018; 4(18026), doi:10.1038/nrdp.2018.26 
• Lopes J.P. et al., Pathogenesis and virulence of Candida albicans, Virulence 2022; 13(1): 89–121 
• Tsui C. et al., Pathogenesis of Candida albicans biofilm, Pathogens and Disease 2016; 74(4)